Bài giảng Bệnh đái tháo đường (Kỳ 1)

Đái tháo đường là một bệnh nội tiết chuyển hoá mạn tính, có yếu tố di truyền. Bệnh được đặc trưng bởi sự tăng đường huyết, nguyên nhân chính do thiếu insulin tuyệt đối hoặc tương đối dẫn đến rối loạn chuyển hoá đường, đạm, mỡ và các chất khoáng.Những rối loạn này có thể đưa đến các biến chứng cấp hoặc mạn tính, có thể đưa đến tàn phế hoặc tử vong.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Bệnh đái tháo đường (Kỳ 1) Bài giảng Bệnh đái tháo đường (Kỳ 1) TS. Đỗ Thị Minh Thìn (Bệnh học nội khoa HVQY) 1. Đại cương. 1.1. Định nghĩa: Đái tháo đường là một bệnh nội tiết chuyển hoá mạn tính, có yếu tố ditruyền. Bệnh được đặc trưng bởi sự tăng đường huyết, nguyên nhân chính dothiếu insulin tuyệt đối hoặc tương đối dẫn đến rối loạn chuyển hoá đường, đạm,mỡ và các chất khoáng. Những rối loạn này có thể đưa đến các biến chứng cấp hoặc mạn tính,có thể đưa đến tàn phế hoặc tử vong. 1.2. Nguyên nhân: 1.2.1. Đái tháo đường thứ phát: + Do bệnh lý tại tụy: - Viêm tụy mạn tính, vôi hoá tụy: có thể xuất hiện đái tháo đườngtrong 30% các trường hợp, tiến triển chậm, cần phải dùng đến insulin, nguy cơhay gặp là hạ đường huyết (nguyên nhân do thiếu glucagon là một hormon làmtăng đường huyết hoặc ở những người nghiện rượu, vì rượu sẽ làm ức chế tântạo đường, dễ gây hạ đường huyết, nhất là khi bệnh nhân không ăn. - Viêm tụy cấp gây đái tháo đường thoáng qua, sau điều trị khỏi đườnghuyết về bình thường. - Ung thư tụy. - Phẫu thuật cắt bỏ bán phần hoặc toàn phần tuyến tụy. + Do bệnh lý tại gan: - Gan nhiễm sắt (hemosiderin). - Lắng đọng sắt ở các tiểu đảo β-Langerhans gây bất thường về tiếtinsulin. - Xơ gan đẫn đến đề kháng insulin. + Do một số các bệnh nội tiết: - Cường sản, u thùy trước tuyến yên hoặc vỏ thượng thận (bệnh cushinghay hội chứng cushing). - Tăng tiết GH (STH) sau tuổi dây thì: bệnh to đầu chi (acromegalia). - Cường sản hoặc u tủy thượng thận sẽ làm tăng tiết cathecolamin(hội chứng pheocromocytoma) - Basedow. - Cường sản hoặc khối u tế bào anpha đảo Langerhans làm tăng tiếthormon tăng đường huyết (glucagon). - Khối u tiết somatostatin, aldosterol có thể gây đái tháo đường, nguyênnhân do khối u ức chế tiết insulin. Nếu phẫu thuật cắt khối u thì đường huyết sẽgiảm. + Đái tháo đường do thuốc: - Do điều trị bằng corticoid kéo dài. - Do dùng các thuốc lợi tiểu thải muối như: hypothiazit, lasix liều cao,kéo dài sẽ gây mất kali. Thiếu kali dẫn đến ức chế tuyến tụy giải phóng insulinvà làm tăng đường huyết. - Hormon tuyến giáp. - Thuốc tránh thai: ở một số phụ nữ dùng thuốc tránh thai xuất hiệntăng đường máu (tuy nhiên cơ chế chưa rõ). - Interferon α: có thể bị đái tháo đường vì có kháng thể kháng lại đảo tụy. - Vacor: là một loại thuốc diệt chuột có thể phá huỷ tế bào β. 1.2.2. Đái tháo đường do bệnh lý ty lạp thể: + Là một bệnh di truyền từ mẹ cho con do sự đứt đoạn hay đột biếnADN (ít gặp, thường từ 5-10% trong số các trường hợp bị bệnh). + Thường kèm theo điếc, viêm võng mạc sắc tố không điển hình. + Gặp ở mọi lứa tuổi. 1.2.3. Đái tháo đường thể MODY (maturity onset diabetes of the young): + Khởi phát sớm (trước 25 tuổi), di truyền trội trên nhiễm sắc thểthường, có bất thường về tiết insulin (5% trường hợp gặp ở đái tháo đường typ2). + Có 3 thể MODY: - MODY 1: có liên quan đến đột biến gen HNF- 4 (hiếm gặp). - MODY 2: liên quan đến đột biến gen glucokinase (tăng đường huyếtvừa phải, ít khi cần điều trị bằng insulin). - MODY 3: liên quan đến đột biến gen HNF-1, tiến triển cần phải điều trịbằng insulin sớm. 1.2.4. Bất thường về cấu trúc insulin: Các bất thường về cấu trúc insulin quyết định bởi các gen là mộtnguyên nhân hiếm gặp của đái tháo đường. 1.2.5. Các hội chứng do tăng đề kháng insulin: + Là một hội chứng di truyền hiếm gặp, thường kết hợp với bệnh gai đenvà kèm theo có cường androgen. Có 3 loại: - Týp A: những bất thường về số lượng và chất lượng thụ thể của insulin. - Týp B: có sự xuất hiện kháng thể kháng thụ thể insulin. - Týp C: những bất thường sau thụ thể insulin. + Một số hội chứng hiếm gặp như Leprechaunisme, đái tháo đường thểteo mỡ, hội chứng Ralsin-Mandenhall hay bệnh già-lùn (progeria) thường có liênquan đến týp A. 1.2.6. Các hội chứng di truyền kết hợp với bệnh đái tháo đường: + Trisomia 21 (hội chứng Down). + Hội chứng Klinfelter. + Hội chứng Turner. + Hội chứng Wolfram (điếc, teo thần kinh thị giác, đái tháo đường hoặcđái tháo nhạt). ...