Bài giảng Sinh lý bệnh - Chương 9: Rối loạn điều hòa thân nhiệt

Bài giảng trình bày đại cương về điều hòa thân nhiệt; sự cân bằng giữa hai quá trình sinh nhiệt và thải nhiệt; rối loạn thân nhiệt. Để nắm chắc kiến thức mời các bạn cùng tham khảo bài giảng "Sinh lý bệnh - Chương 9: Rối loạn điều hòa thân nhiệt".
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Sinh lý bệnh - Chương 9: Rối loạn điều hòa thân nhiệt Chương10 Rốiloạnđiềuhòathânnhiệt I. Đạicươngvềđiềuhoàthânnhiệt Độngvậtđượcchialàmhailoài:loàibiếnnhiệtnhưcá,lưỡngthê,làcácloạiđộngvật cóthânnhiệtthayđổitheonhiệtđộcủamôitrường.Loàiđồngnhiệtnhưchim,độngvậtcó vú,loài người, lànhữngloại độngvậtcóthân nhiệttương đốiổnđịnh sovớisựthay đổi nhiệtđộcủamôitrường. Sựổnđịnhcủathânnhiệtcóđượclànhờsựcânbằnggiữahaiquátrìnhsinhnhiệtvà thải nhiệt,dưới sự điều khiển của trung tâm điều nhiệtsaocho thân nhiệt chỉ giao động trongkhoảng36o537o2. Thânnhiệt ổn định là điều kiện quantrọng cho sự hoạt động bình thường của các enzymethamgiavàocácquátrìnhchuyểnhóa. 1. Sựcânbằnggiữahaiquátrìnhsinhnhiệtvàthảinhiệt Sựsinhnhiệt:chủyếulàdochuyểnhóavàvậnđộngcơbaogồmcả cơ vân, cơ tim và cơ trơn. Do đó sự sinh nhiệt chịu ảnh hưởng củahormone tuyến giáp thyroxin, hệ giao cảm và của chính nhiệt độ. Nhiệtlượngsảnxuấtrahàngngàyrấtlớnnếukhôngcó sựthảinhiệtthìsau24giờthânnhiệtcóthểtăngđến40oC.Sựthảinhiệt:nhiệtđượctạora mấtđitheocáccáchsauđây ♣ Sự thải nhiệt và đối lưu: do sự tiếp xúc trực tiếp của cơ thể với đồ vật xung quanh như quần áo đồ vật, không khí nóng bốc lên được thaybằngmộtlớpkhôngkhímát hơn,nhiệtmấtđitheocáchnàychiếm12%. Chuyển hóa Co cơ Truyền nhiệt (dẫn nhiệt và đối lưu) 370C Thyroxine Glucocorticoide Bức xạ nhiệt Bốc hơi Catecholamine Nhiệt độ Co hoặc dãn mạch ngoại viTHẢiNHIỆT Trung tâm điều nhiệt Hình10.1:Sơđồvềsựcânbằngthânnhiệt ♣ Bứcxạ nhiệt: chiếm 60% lượng nhiệt được sinh ra, là nhiệtmấtđidướidạngcácsóngnhiệt(infraedelectromagneticwave). ♣ Sựbốchơi:cứ1gnướckhibayhơilấyđi0,6Kcalo.Ởngườicó trọng lượng 70 kg cần 100ml nước bốc hơi có để giảmthân nhiệt1oC.Sựthảinhiệttheocáchnàylấyđi25%lượngđượcsinhra. Sự thải nhiệt còn tùy thuộc vào sự lưu thông của không khí.Thảinhiệtđượcđiềuhòabằngsựthayđổithểtíchmáuđếnbềmặtcơthểnhờ ở sựdãnmạchhoặccomạch,khilượngmáuđếndanhiềusẽmangtheomộtlượngnhiệtđểthảinhiệt,ngượclạikhicomạch,máuđếndaít,giảmđisựmấtnhiệt. Bìnhthườngcó sự cânbằng giữahai quátrìnhsinhnhiệtvà thảinhiệt,đểgiữcânbằngphảicósựthamgiacủahệthầnkinhtrungương,đólàtrungtâmđiềunhiệt.2. Trungtâmđiềuhòathânnhiệt Thânnhiệtđượcgiữổnđịnhlànhờtrungtâmđiềuhòathânnhiệt(TTĐHTN). Nói đến TTĐHTN ta phải hiểu điểm nhiệt (set point) lànhiệt độ mà TTĐHTN phải điều hòa giữa hai quá trình sản nhiệt vàthảinhiệt,đểsaochothânnhiệtđượcgiữổnđịnhởnhiệtđộđó. Trungtâmđiềuhòathânnhiệtởvùngtrướcnhãncủavùngdướiđồi(hypothalamus),ởvùngnàycónhữngneuroncóhoạtđộngthayđổiliêntụcđốivớisựthayđổinhiệtđộ(đobằngđiệnthếhoạtđộng),đólàcáctế bàokhởiphátcơchếđiềunhiệt.Ngườitathấycó30%làloạineuronnhạycảm với nóng (warmsensitiveneuron), 10% là các neuronnhạycảmvớilạnh(coldsensitiveneuron).Ngoàiracómộtsốneuroncóđápứngkhôngliêntụcvớisựthayđổinhiệtđộ,đólàcácneurontrunggian(intergativeneuron)chỉcónhiệmvụdẫntruyềnluồngthầnkinh.II. Rốiloạnthânnhiệt Khicósựmấtcânbằnggiữahaiquátrìnhsảnnhiệtvàthảinhiệtsẽđưađếntìnhtrạngtănghoặcgiảmthânnhiệt.1Tìnhtrạnggiảmthânnhiệt Tình trạng giảm thân nhiệt có thể do giảm sản nhiệt hoặc dotăng thải nhiệt trong khi trung tâm điều nhiệt vẫn hoạt động bìnhthường.Thânnhiệtcóthểgiảmtrongcáctrườnghợp: ◆ Giảmthânnhiệtsinhlýởnhữngsinhvậtngủđông,ngườigià. ◆ Giảm thân nhiệt bệnh lý có thể xảy ra trong các trường hợpbệnhlý có rối loạn chuyển hóa trầm trọng như: xơ gan, tiểu đường,suy dinhdưỡng,shock. ◆ Giảmthânnhiệtdo tiếp xúcvớimôitrườnglạnh:khitiếpxúcvớimôi trường lạnh, do trung tâm điều nhiệt hoạt động bình thường,phản xạđiềunhiệtsẽkhởiphát.Lúcđầucótìnhtrạnghưngphấn,hệgiao cảm tăngcường hoạt động, tăng tiết adrenaline,tăng chuyểnhóa,tăngđườnghuyết,tăngtrươnglựccơ,run,tăngtuầnhoàn ...