Báo cáo nghiên cứu khoa học CÓ THỂ KHẲNG ĐỊNH TUỒNG LÀ MỘT MẢNG QUAN TRỌNG TRONG VĂN HỌC NAM HÀ THỜI CÁC CHÚA NGUYỄN (THẾ KỶ 17-18)(1)

Dẫn nhập Văn học Nam Hà(2) là cuốn sách của GS Nguyễn Văn Sâm(3) xuất bản lần đầu ở Sài Gòn năm 1971, viết về nền văn học Nam Hà thời các chúa Nguyễn (trải qua hai thế kỷ 17-18). Nhân trao đổi với GS Sâm về cuốn sách này chúng tôi có đưa ra ý kiến cho rằng tuồng là thể loại nghệ thuật đã phát triển khá hoàn chỉnh thời các chúa Nguyễn mà lại chưa được đề cập nhiều trong sách trên, cần bổ sung vào sách. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " CÓ THỂ KHẲNG ĐỊNH TUỒNG LÀ MỘT MẢNG QUAN TRỌNG TRONG VĂN HỌC NAM HÀ THỜI CÁC CHÚA NGUYỄN (THẾ KỶ 17-18)(1) " 43 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (74). 2009 COÙ THEÅ KHAÚNG ÑÒNH TUOÀNG LAØ MOÄT MAÛNG QUAN TROÏNG TRONG VAÊN HOÏC NAM HAØ THÔØI CAÙC CHUÙA NGUYEÃN (THEÁ KYÛ 17-18)(1) Phan Anh Duõng* I. Daãn nhaäp Vaên hoïc Nam Haø(2) laø cuoán saùch cuûa GS Nguyeãn Vaên Saâm(3) xuaát baûnlaàn ñaàu ôû Saøi Goøn naêm 1971, vieát veà neàn vaên hoïc Nam Haø thôøi caùc chuùaNguyeãn (traûi qua hai theá kyû 17-18). Nhaân trao ñoåi vôùi GS Saâm veà cuoán saùchnaøy chuùng toâi coù ñöa ra yù kieán cho raèng tuoàng laø theå loaïi ngheä thuaät ñaõphaùt trieån khaù hoaøn chænh thôøi caùc chuùa Nguyeãn maø laïi chöa ñöôïc ñeà caäpnhieàu trong saùch treân, caàn boå sung vaøo saùch. GS Saâm coù veû cuõng muoán vaäynhöng coøn coù yù ngaàn ngaïi vì haàu heát caùc vôû tuoàng coå ñeàu khoâng coù teân taùcgiaû vaø nieân ñaïi saùng taùc, vieäc ñaåy sôùm nieân ñaïi cuûa chuùng leân thôøi caùc chuùaNguyeãn coøn laø moät vaán ñeà toàn nghi, deã gaây tranh caõi. Sau ñaây chuùng toâi xin vaän duïng moät soá kieán thöùc veà chöõ Noâm coå, veà chöõhuùy, vaø söû duïng moät soá laäp luaän khaùc nöõa ñeå laøm saùng toû vaán ñeà naøy, quamoät soá vaên baûn tuoàng chöõ Noâm coå maø chuùng toâi coù ñöôïc. II. Veà nieân ñaïi vôû tuoàng Sôn Haäu 山 后 Vôû Sôn Haäu theo truyeàn thuyeát thì do chính oâng toå ngheà tuoàng ôû ÑaøngTrong laø Ñaøo Duy Töø (1572-1634) saùng taùc, nhöng nhieàu nhaø nghieân cöùu baùcboû ñieàu naøy vì noù quaù “hoaøn myõ”, khoâng thích hôïp vôùi giai ñoaïn ñaàu hìnhthaønh cuûa tuoàng ôû Ñaøng Trong. Moät soá nhaø nghieân cöùu trung dung hôn thìcho raèng coù theå Ñaøo Duy Töø laø ngöôøi khôûi thaûo vôû tuoàng, sau ñoù noù ñöôïc boåsung hoaøn chænh daàn, coù ñieàu hình thöùc oån ñònh cuûa noù nhö ngaøy nay chuùng tabieát laø coù töø thôøi Trònh-Nguyeãn hay thôøi Nguyeãn thì vaãn coøn laø moät daáu hoûi. Chuùng toâi thì tin laø noù ñaõ hoaøn chænh sôùm vaøo thôøi Leâ maït, sau khi ÑaøoDuy Töø maát khoâng laâu, neân xöùng ñaùng coù moät vò trí trong vaên hoïc Nam Haøtheá kyû 17-18. Nhöng thaät ñaùng tieác laø do noù kinh qua nhieàu söï sao cheùp, tusöûa, hoaøn chænh cuûa ngöôøi sau, neân vôùi caùc baûn Noâm chuùng ta hieän coù, khoùcoù theå vaän duïng caùc nghieân cöùu veà chöõ coå hay chöõ huùy ñeå öôùc ñònh nieân ñaïihình thaønh ñöôïc nöõa. Döïa theo baûn quoác ngöõ cuûa Hoaøng Chaâu Kyù(4) vaø baûnNoâm cuûa Hoaøng Vaên Hoøe,(5) chuùng toâi coù thaáy moät soá chöõ coå vaø laï nhöngchöa daùm chaéc laém, nhö ôû baûn Noâm Hoaøng Vaên Hoøe: Trung taâm Coâng ngheä Thoâng tin Thöøa Thieân Hueá*44 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (74). 2009 “Cô nghieäp Teà chaúng khaùc tröùng choàng Binh quyeàn Taï döôøng nhö ñaù quaûn” (chuùng toâi chöa hieåu quaûn 管 laø gì) Hay ôû baûn quoác ngöõ Hoaøng Chaâu Kyù: “Traãm töôûng laø mieân vieãn laàu roàng Hay moã phuùt sôùm rôøi xe haïc” “Moã” laø moät vaøi, maáy…, thaáy coù trong baûn Cö traàn laïc ñaïo phuù cuûa TraànNhaân Toâng (1258-1308) - toå thöù nhaát cuûa Truùc Laâm Thieàn toâng, ñaàu theá kyû14, vaø thô Noâm Nguyeãn Traõi (1380-1442). Ví duï trong Cö traàn laïc ñaïo phuù:“別 桃 紅 咍 柳 綠,天 下 能 某 主 知 音” (Bieát ñaøo hoàng hay lieãu luïc, Thieânhaï naêng moã chuû tri aâm).(6) Cuõng ôû baûn quoác ngöõ cuûa Hoaøng Chaâu Kyù: “Xa nghe tieáng hoï Khöông ñaõ phaûi Nhöng mô maøng oát gaãm khoù tin” “OÁt” laø töø coå, Hoaøng Chaâu Kyù chuù nghóa gaàn nhö “quyeát”, nghóa caâunaøy laø “nghó quyeát khoù tin”, chöõ naøy chöa thaáy ôû caùc vôû tuoàng muoän hôn.Maø ngay trong baûn Noâm Sôn Haäu cuûa Hoaøng Vaên Hoøe caùc chöõ treân cuõng ñaõbò ñoåi sang chöõ khaùc, nhö caâu “Hay moã phuùt sôùm rôøi xe haïc” bò ñoåi laø “Hayñaâu laïi sôùm rôøi xe haïc”, chöùng toû laø töø “moã phuùt 某 發” vaøo cuoái theá kyû 19vaø ñaàu theá kyû 20 ñaõ thaønh tieáng coå, ít ngöôøi hieåu, neân bò ñoåi ñi. Gaàn ñaây GS Saâm coù gôûi cho chuùng toâi moät soá trang ñaàu cuûa baûn Sôn Haäu in ôû Phaät Traán (Trung Quoác) naêm Quang Töï Giaùp Ngoï (1894),(7) laø moät baûn coå vaø hieám coù, coù leõ baûn goác cuûa noù coøn coå hôn nöõa. Chuùng toâi ñaõ tìm ra ôû baûn naøy chöùng cöù vöõng chaéc nhaát khaúng ñònh baûn tuoàng Sôn Haäu phaûi coù tröôùc thôøi Gia Long, ñoù laø baûn naøy hoaøn toaøn khoâng kî huùy chöõ Chuûng 種, teân huùy cuûa vua Gia Long (Xin xem aûnh 1 chuïp laïi töø trang 7a hoài I cuûa baûn naøy), coù caâu noùi cuûa thöù phi Nguyeät Kieåu (coù baûn cheùp laø Hieäu hoaëc Haïo) “Thöa chò, chò noùi raèng em chaúng gioáng toâng gioáng phaùi…”, thì thaáy laø 2 chöõ “gioáng” ñeàu vieát baèng chöõ chuûng 種 phaïm huùy, khoâng heà thay ñoåi gì töï daïng, vaø thaät tình côø laø giöõa hai chöõ naøy laø chöõ toâng 宗 cuõng laø chöõ troïng huùy cuûa vua Thieäu Trò (Mieân Toâng). Ngoaøi ra chuùng toâi thaáy baøi thieäu chuùc thoï ghi laø chuùc “Nguyeãn Vöông tu ñöùc ...