Chương 8: HOẠT ĐỘNG NÚI LỬA

Có 50 đến 60 ngọn núi lửa phun trào mỗi năm trên toàn thế giới.Ở Mỹ có 2 hoặc 3 lần phun trào mỗi năm, hầu hết đều ở Alaska.Trong 100 năm qua khoảng 100,000 người đã bị chết vì núi lửa phuntrào, khoảng 28,000 người trong một thập kỷ của những năm 1980.Những đất nước đông dân với nhiều núi lửa hoạt động như NhậtBản, Philippin và Indonexia thì dễ bị ảnh hưởng.Phía Tây của nước Mỹ, bao gồm cả Alaska, Hawaii và Bắc Thái BìnhDương cũng có nhiều núi lửa đang hoạt động hoặc có khả năng hoạtđộng,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chương 8: HOẠT ĐỘNG NÚI LỬAChương 8: HOẠT ĐỘNG NÚI LỬA8.1 Giới thiệu những hiểm họa của núi lửaCó 50 đến 60 ngọn núi lửa phun trào mỗi năm trên toàn thế giới. Ở Mỹ có 2 hoặc 3 lần phun trào mỗi năm, hầu hết đều ở Alaska.Trong 100 năm qua khoảng 100,000 người đã bị chết vì núi lửa phuntrào, khoảng 28,000 người trong một thập kỷ của những năm 1980.Những đất nước đông dân với nhiều núi lửa hoạt động như NhậtBản, Philippin và Indonexia thì dễ bị ảnh hưởng.Phía Tây của nước Mỹ, bao gồm cả Alaska, Hawaii và Bắc Thái BìnhDương cũng có nhiều núi lửa đang hoạt động hoặc có khả năng hoạtđộng, một số trong đó nằm gần các thành phố có dân số vượt qua350,000 người.8.2 Hoạt động núi lửa và những ngọn núi lửaHoạt động núi lửa thì liên quan trực tiếp đến các mảng kiến tạo, vàhơn hết những núi lửa đang hoạt động thì nằm gần ranh giới cácmảng.Khoảng 80% những núi lửa đang hoạt động thì nằm ở vành đai lửagọi là vành đai lửa Thái Bình Dương, có diện tích tương ứng vớimảng Thái Bình Dương.Các loại núi lửaMỗi loại núi lửa có một đặc trưng riêng về hoạt động, độ nhớt củamagma, và nhiệt độ của nó.Magma chảy ra từ miệng núi lửa được gọi là dung nham (lava).Theo hình thức hoạt động núi lửa được chia làm 3 loại: • Núi lửa hoạt động • Núi lửa đang ngủ • Núi lửa đã tắt Về hình dạng núi lửa được chia làm 3 loại: Núi lửa hình khiên, núi lửa mái vòm, núi lửa kết tầng • Núi lửa hình khiênĐược xem là núi lửa lớn nhất. Chúng phổ biến ở đảo hawaii và cũng được tìm thấy ở iceland và mộtsồ nơi ở vùng tây bắc thái bình dương.Chúng có hình dạng vòm thoải hay dạng khiên, chúng nằm trong s ốngọn núi cao nhất của trái đất, khi đo từ đáy thường nằm trên thềmđại dương.Đặc diểm chung: - Phun không gây nổ - Loại đá phổ biến của magma là basalt. - Thành phần chủ yếu của nó là khoáng fenspat và các khoáng v ật có tính sắt từ. - Được xây bít gần kín như hoàn toàn t ừ nhiều dòng dung nham nhưng chúng có thể sinh ra rất nhiều bụi núi - Sự tích tụ bụi núi lửa gần miệng phun có thể tạo thành những đặc trưng như là xỉ núi lửa hình nón, các trầm tích nham tầng. (Các trầm tích nham tầng có thể được cố kết thành đá nham tầng.) - Độ dốc: rất thoải ở gần đỉnh, nhưng lại tăng dần ở sườn. (Khi magma đi ra khỏi miệng phun ở đỉnh thì khá nóng và dòng chảy dể dàng nhưng khi nó chảy xuống phía bên dưới của núi lửa thì nguội lại và trở nên dẻo hơn vì vậy nó cần độ dốc lớn để có thể chảy xa hơn. Tuy nhiên, chảy xuống sườn không phải là quá trình duy nhất mà dòng dung nham di chuyển ra khỏi miệng núi lửa. Magma có thể di chuyển nhiều kilomet lớp dưới các vòi dung nham. Những vòi này thường rất gần với bề mặt, nhưng chúng bảo vệ magma, giữ cho magma nóng và dễ cháy. Sau khi dung nham nguội và kết tinh, tạo thành đá, các vòi dung nham có thể được để lai như là như là là những hệ thống hang động dài và uốn khúc ngoằn ngèo. Chúng tạo thành những ống dẫn nước ngầm tự nhiên và có thể gây ra những vấn đề kiến trúc khi g ặp phải chúng trong quá trình xây dựng.) • Núi lửa kết tầngNhững ngọn núi lửa kết tầng được biết đến bởi dạng nón đẹp (núist.helens và raintier,bang washington.)Chúng được kết hợp bởi magma có thành phần silica trung bình( khoảng 60%).Loại đá thông dụng là andesite, được cấu tạo chủ yếu là fenspat cóchứa natricacbonat và vôi, những khoáng vật có tính sắt từ có chứamột lượng nhỏ thạch anh.Núi lửa kết tầng được đặc trưng bởi sự pha trộn các hoạt động gâynổ và dòng chảy dung nham. Kết quả là các núi được tạo bởi sự sắpxếp qua lại của các địa tầng trầm tích nham thạch núi lửa và dòng chảdung nham gọi là lửa tầng.Những ngọn núi này có sườn đứng bởi vì góc nghỉ ( góc dốc lớn nhấtcho vật liệu nóng chảy xuống) cho nhiều trầm tích nham tầng khoảngtừ 30-350Do các hoạt động gây nổ và sự xảy ra khá thường xuyên, dạng núi lửanày là nguyên nhân của các hầu hết các tai biến núi lửa gây chết chócvà sự hủy diệt trong lịch sử. • Núi lửa mái vòmĐược đặc trưng bởi độ nhớt của magma với thành phân silica t tươngđối cao (khoảng 70%).Loại đá phổ biến là rhyolite bao gồm phần lớn kali và khoáng fenspatgiàu soda, thạch anh và một lượng nhỏ khoáng vật có tính sắt từ.Hoạt động chủ yếu của núi lửa mái vòm là gây nổ nên làm cho nó trởnên rất nguy hiểm.Mt.lassen nằm ở đông bắc california là 1 ví dụ điển hình cho núi lửamái vòm.Nguồn gốc núi lửaChúng tôi thiết lập trước đó rằng nguyên nhân của hoạt động núi l ửaliên quan trực tiếp kiến tạo địa tầng. Bây giờ chúng ta quay trở lạichủ đề đó quan trọng. Hiểu biết về nguồn gốc kiến tạo các loại khácnhau của núi lửa sẽ giúp giải thích sự khác biệt hóa chất trong cácloại đá của họ. Hình 8,9 là một sơ đồ lý tưởng hóa mối quan hệ củaquá trình tại ranh giới tấm các loại núi lửa chúng tôi đã mô tả. Biểuđồ này minh họa: Núi lửa mà xuất hiện trên các rặng núi giữa đại dương thìhình thành đá bazalt (hình 8.9) ...