PHƯƠNG PHÁP NỀN CHẤT LƯỢNG

Phương pháp nền chất lượng được dùng để đặc trưng sự khác nhau về chất của cáchiện tượng hoạ đồ giữa các bộ phận (vùng) của lãnh thổ. Ví dụ sự phân bố các loại nhamthạch khác nhau trên bản đồ địa chất, các quần thể thực vật khác nhau trên bản đồ thựcvật, các loại đất khác nhau trên bản đồ thổ nhưỡng, các vùng cư trú của các dân tộc khácnhau trên bản đồ dân cư - dân tộc, các vùng sản xuất nông nghiệp khác nhau trên bản đồkinh tế, v.v......
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
PHƯƠNG PHÁP NỀN CHẤT LƯỢNG PHƯƠNG PHÁP NỀN CHẤT LƯỢNG Để biểu hiện đặc trưng định tính đối với các hiện tượng phân bố liên tục trên mặt đất(lớp phủ thực vật, thổ nhưỡng, khí hậu, địa chất...) hoặc các hiện tượng phân bố phân tántheo khối (dân cư, dân tộc ...) trên bản đồ, người ta thường sử dụng phương pháp nềnchất lượng. Phương pháp nền chất lượng được dùng để đặc trưng sự khác nhau về chất của cáchiện tượng hoạ đồ giữa các bộ phận (vùng) của lãnh thổ. Ví dụ sự phân bố các loại nhamthạch khác nhau trên bản đồ địa chất, các quần thể thực vật khác nhau trên bản đồ thựcvật, các loại đất khác nhau trên bản đồ thổ nhưỡng, các vùng cư trú của các dân tộc khácnhau trên bản đồ dân cư - dân tộc, các vùng sản xuất nông nghiệp khác nhau trên bản đồkinh tế, v.v... Một bản đồ được thành lập bằng phương pháp nền chất lượng, trên bản đồ được phânchia thành những vùng theo những dấu hiệu nhất định nào đó và được giới hạn bởi nhữngđường ranh giới cụ thể. Mỗi vùng được thể hiện bằng màu sắc khác nhau hoặc các nétchải khác nhau và cũng có thể là các tiêu đề, các chữ số qui ước. Với cách thể hiện này, về hình thức, phương pháp nền chất lượng rất dễ lầm lẫn vớiphương pháp vùng phân bố và phương pháp đồ giải (phương pháp Cartogam), nhưng vềbản chất, phương pháp nền chất lượng hoàn toàn khác các phương pháp biểu hiện trên.Phương pháp đồ giải biểu hiện cường độ (về lượng) của hiện tượng, còn phương phápnền chất lượng biểu hiện đặc tính (về chất) của hiện tượng. Phương pháp các vùng phânbố biểu hiện cụ thể các hiện tượng phân bố phân tán, riêng lẻ; mỗi khu vực của hiệntượng cô lập với nhau. Ranh giới các vùng phân bố có thể không được thể hiện hoặc thểhiện chồng chéo lên nhau, nếu như trên thực tế chúng có sự chồng chéo đó. Còn phươngpháp nền chất lượng hoàn toàn khác, đường ranh giới giữa các vùng có sự phân định rõràng, không chồng chéo lên nhau, các vùng có sự khác nhau về chất nhưng vẫn có mốiquan hệ với nhau, do chúng được phân chia theo những hệ thống phân loại nhất định. Vì thế, khi thành lập bản đồ theo phương pháp nền chất lượng, điều quan trọng nhất vàthực hiên đầu tiên là khởi thảo sự phân loại hiện tượng biểu hiện. Tuỳ thuộc vào đốitượng, hiện tượng biểu hiện mà lựa chọn sự phân loại khác nhau: phân loại theo một dấuhiệu phân loại nhất định hoặc phân loại tổng hợp. Phân loại theo một dấu hiệu phân loại nhất định thường được vận dụng trong trườnghợp đối tượng biểu hiện là một hiện tượng cụ thể. Ví dụ ở bản đồ địa chất, đối tượng biểu 1hiện là cấu trúc địa chất của lãnh thổ, dấu hiệu phân loại được lựa chọn theo sự phân loạiđịa chất. Dấu hiệu chính được đưa ra đầu tiên là nham trầm tích và nham macma (theonguồn gốc phát sinh), kế đó tiếp tục các cấp phân loại thấy hơn theo thành phần thạchhọc và thời kì hình thành. Ở bản đồ dân tộc, dấu hiệu phân loại chính là các dòng ngônngữ, dưới đó là các dân tộc.( Ví dụ Bản đồ phân bố dân tộc trong tập Atlat Quốc gia ViệtNam). Có thể dùng nét chải khác hoặc nền màu để biểu thị núi đá được không? Có lưu ý gì khidùng nền màu khác? Có. Tránh các màu dễ lẫn với những màu đã thể hiện. Nên chọn màu đặc trưng hoặcnét chải khác. Phức tạp hơn là phân loại tổng hợp - sự phân loại dựa trên sự phối hợp nhiều dấu hiệukhác nhau. Ví dụ như bản đồ phân vùng nông nghiệp. Sự phân chia các vùng được thựchiện trên hàng loạt các chỉ tiêu kinh tế, theo sự tương quan giữa các ngành khác nhau củasản xuất nông nghiệp và tỉ lệ hàng hoá của các ngành đó. Tuỳ thuộc vào chủ đề bản đồ,tính đầy đủ của các dấu hiệu cũng như phương thức kết hợp các dấu hiệu đó mà lựachọn dấu hiệu phân loại chính và từ đó xác định sự phân hoá không gian của đối tượng.Khi thành lập các bảng phân loại các kiểu hiện tượng cần đảm bảo sự thống nhất và tínhliên tục của bảng phân loại. Cần phải lấy các dấu hiệu chính làm cơ sở cho sự phân loại.Như vậy sự khởi thảo và lựa chọn các dấu hiệu phân loại là nhiệm vụ quan trọng hàngđầu khi thực hiện phương pháp nền chất lượng. Bước tiếp theo là trên cơ sở những chỉtiêu của sự phân loại đã được xác định, vạch các đường ranh giới lãnh thổ phân chia cácvùng có sự đồng nhất về mặt tính chất (chất lượng). Sự xác định các đường ranh giới trênbản đồ có thể thực hiện bằng sự đo vẽ thực địa (thường là các bản đồ tự nhiên), hoặctrên cơ sở các nguồn tài liệu bản đồ, ảnh máy bay, ảnh vệ tinh và các nguồn tài liệu vănbản khác. Việc vạch các đường ranh giới không mấy khó khăn, nếu như ranh giới củachúng trên thực địa đã có các mốc xác định (ranh giới phân chia chính trị - hành chính),hoặc có thể quan sát được cụ thể (giới hạn các loại đất đá ...). Phức tạp nhất là đối vớin ...