Dạy học nội dung thực vật trong môn Tự nhiên và xã hội 2018 theo định hướng tìm tòi - khám khá phát triển năng lực khoa học cho học sinh tiểu học

Nghiên cứu này đã xây dựng quy trình dạy học gồm 6 bước cụ thể theo định hướng tìm tòi, khám phá. Vận dụng quy trình dạy học đã xây dựng và thực nghiệm kế hoạch bài dạy “Bí mật của các loài cây” (3 tiết) thuộc nội dung thực vật trong môn Tự nhiên và Xã hội ở lớp 1.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dạy học nội dung thực vật trong môn Tự nhiên và xã hội 2018 theo định hướng tìm tòi - khám khá phát triển năng lực khoa học cho học sinh tiểu họcHNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI: 10.18173/2354-1075.2021-0040Educational Sciences, 2021, Volume 66, Issue 3, pp. 34-45This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn DẠY HỌC NỘI DUNG THỰC VẬT TRONG MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI 2018 THEO ĐỊNH HƯỚNG TÌM TÒI - KHÁM KHÁ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC KHOA HỌC CHO HỌC SINH TIỂU HỌC Nguyễn Minh Giang1, Nguyễn Thanh Vy2 1 Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh 2 Trường Tiểu học Minh Đạo, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh Tóm tắt. Dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá là quá trình sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học, trong đó GV tổ chức cho HS hoạt động để tìm ra kiến thức mới thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập định hướng hoặc các thực nghiệm kiểm chứng. Định hướng dạy học này phù hợp với yêu cầu của dạy học theo phát triển năng lực của học sinh trong môn Tự nhiên và Xã hội, 2018. Do đó, trong nghiên cứu này đã xây dựng quy trình dạy học gồm 6 bước cụ thể theo định hướng tìm tòi, khám phá. Vận dụng quy trình dạy học đã xây dựng và thực nghiệm kế hoạch bài dạy “Bí mật của các loài cây” (3 tiết) thuộc nội dung thực vật trong môn Tự nhiên và Xã hội ở lớp 1. Kết quả thực nghiệm chứng minh quy trình và kế hoạch bài dạy bước đầu đã đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực khoa học đặc thù của môn Tự nhiên và Xã hội (2018) là: năng lực nhận thức khoa học, năng lực tìm hiểu tự nhiên và xã hội xung quanh, năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học. Từ khóa: dạy học, học sinh tiểu học, môn Tự nhiên và Xã hội, năng lực, tìm tòi - khám phá, thực vật.1. Mở đầu Trong chương trình phổ thông 2018 ở tiểu học, việc dạy học được thực hiện theo hướngtiếp cận năng lực, hoàn toàn khác biệt với việc tiếp cận theo kiến thức của chương trình hiệnhành. Một trong những yêu cầu chính của dạy học theo định hướng tiếp cận năng lực đó chínhlà việc giáo viên phải tổ chức các hoạt động học tập và đổi mới các phương pháp dạy học đểphát triển năng lực của học sinh. Trong các phương pháp dạy học tích cực đáp ứng yêu cầu củađổi mới giáo dục, thì dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá giúp phát triển cả năng lựcchung và năng lực đặc thù cho học sinh (HS) theo yêu cầu của môn học, tạo điều kiện cho GVbổ sung thêm nhận thức những vấn đề lí luận về tổ chức học tập. Đồng thời, giúp giáo viên(GV) tăng cường áp dụng vào các môn học và khuyến khích HS tự tìm ra kiến thức mới thôngqua các hoạt động tích cực, dưới sự định hướng của GV. Bên cạnh đó, định hướng dạy học nàycó thể dễ dàng được áp dụng một cách linh hoạt và hiệu quả trong các điều kiện cơ sở vật chấtkhác nhau. Lí luận về dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá ra đời và hình thành nhờnhững đóng góp to lớn của các nhà giáo dục học, nhà tâm lí học như: John Dewey (1859 -1952), Jean Piaget (1896 - 1980), Lev Vygotsky (1896 - 1934), Jerome Bruner (1915 –2016),… Những năm 90 của thế kỉ XX, định hướng dạy học tìm tòi - khám phá đã được hầu hếtcác quốc gia như Mỹ, Úc, Singapore, Newzealand,… lựa chọn trong việc dạy học các nội dungNgày nhận bài: 2/5/2021. Ngày sửa bài: 29/6/2021. Ngày nhận đăng: 10/7/2021.Tác giả liên hệ: Nguyễn Minh Giang. Địa chỉ e-mail: giangnm@hcmue.edu.vn34 Dạy học nội dung thực vật trong môn Tự nhiên và Xã hội 2018 theo định hướng…liên quan đến các vấn đề Tự nhiên và Xã hội ở tiểu học. Cho đến ngày nay, dạy học theo địnhhướng này vẫn được áp dụng rộng rãi và phổ biến ở các nước trên thế giới. Nghiên cứu củaGibson và Chase (2002) đã khẳng định rằng dạy học khoa học thông qua tìm tòi có thể khiếnhọc sinh tích cực hơn [1]. Với W. Jenny và J. W. Leslie (2009) thì dạy học khám phá được xemlà một quá trình, trong đó dưới vai trò định hướng của người dạy, người học chủ động việc họctập của bản thân, hình thành các câu hỏi đặt ra trong tư duy, mở rộng công việc nghiên cứu, tìmkiếm; từ đó xây dựng nên những hiểu biết và tri thức mới. Những kiến thức này giúp cho ngườihọc trả lời các câu hỏi, tìm kiếm các giải pháp khác nhau để giải quyết vấn đề, chứng minh mộtđịnh lí hay một quan điểm [2]. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc áp dụng dạy học tìm tòi cóthể giúp HS tiểu học trở nên sáng tạo hơn, tích cực hơn và độc lập hơn. Những nghiên cứu hànlâm khác cũng chỉ ra rằng việc học tập dựa vào tìm tòi sẽ giúp nâng cao thành công của HS.Dạy học tìm tòi - khám phá cũng phù hợp với chủ trương đổi mới phương pháp dạy học ở tiểuhọc mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo theo định hướng phát triển năng lực. Ở Việt Nam, nhiều tác giả đã nghiên cứu về dạy học tìm tòi - khám phá và đưa ra các thuậtngữ: “Dạy học tự phát hiện” [3], “Dạy học khám phá theo thuyết ...