Điạ lan kiếm bạch ngọc và địa lan kiếm tứ thời

Hai loài địa lan Kiếm dân dã này rất được ưa chuộng vì chúng có 3 tính chất đáng quý sau: vẻ đẹp thanh nhã, hương thơm dịu dàng và khá dễ nuôi trồng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Điạ lan kiếm bạch ngọc và địa lan kiếm tứ thờiĐiạ Lan Kiếm Bạch Ngọc Và Địa Lan Kiếm TứThờiHai loài địa lan Kiếm dân dã này rất được ưa chuộng vì chúng có 3 tính chất đángquý sau: vẻ đẹp thanh nhã, hương thơm dịu dàng và khá dễ nuôi trồng.Lan Bạch ngọc có hai loài giống nhau, chỉ khác nhau chút chút về độ lớn của đámlá, của số bông hoa, nên người ta thường gọi chúng với các tên rất trìu mến: Bạchngọc Đại kiều và Bạch ngọc Tiểu kiều.Lá của loài lan này rất hẹp bản từ 0.5cm đến 1cm, dài chừng 20cm đến 40cm, lá mỏngmềm nên thường uốn cong. Mép lá có gợn răng cưa, màu sắc lục biếc. Mỗi giò hoaTiểu kiều có chừng 3-5 bông hoa, còn Đại kiều có tới 6-7 bông hoa. Hoa mầu trắngmuốt, thường nở vào mùa thu. Hương thơm Bạch ngọc rất quyến rũ. Ai đã ngồithưởng thức hoa lan Bạch ngọc, khó mà đứng dậy, rời xa chậu hoa ra được.Cố nhà văn Nguyễn Tuân đã viết trong truyện ngắn Hương Cuội (Trong tập Vangbóng một thời)…Tôi tự biết không chăm được lan Bạch ngọc. Công phu lắm ông ạ. Gió mạnh là gẫy,nắng già một chút là héo, mưa nặng hột là nẫu cành. Bạch ngọc thì đẹp lắm, nhưnggiống nhẹ nhàng ấy yểu lắm. Chăm như chăm con mọn. Chiều chuộng quá, như concầu tự, lầm lỡ một chút là chúng đi ngay. Những quí vật ấy không chịu ở lâu bền vớingười ta…Hiện nay lan Bạch ngọc đã dễ nuôi trồng vì trình độ khoa học tiến bộ của người nuôitrồng nên giá cả thường rẻ hơn các loài địa lan Kiếm truyền thống khác.Lan Tứ thời có hoa nở từ cuối hạ tới đầu đông, mỗi năm có tới 2 hoặc 3 đợt hoa, dovậy nên đã mang danh là Tứ thời.Lá lan to bản hơn Bạch ngọc, từ 0.8cm - 1.5cm, dài chừng 40cm - 50cm, mép lá cũnggợn răng cưa, lá dầy và cứng nên thường thẳng (trực lập), khi lá già mới cong. Nhiềungười chơi lan thích kiểu lá thẳng, cho là có cốt cách hiên ngang. Nhưng ngược lại, cáchoạ sỹ hàng 1000 năm nay, khi vẽ là lan Kiếm đều vẽ cong cong như lá Bạch ngọc già.Lá lan, bộ phận quan trọng hợp thành cái đẹp của chậu lan, mặt khác lá lan có suốt cảnăm, hoa chỉ có chừng một tháng, do đó người ta nói xem hoa nhất thời, xem lá kinhniên. Ở một số nước Đông Á, chậu lan chỉ cần có đám lá, cũng được chọn là cây cảnhtrong các phòng khách sang trọng.Chùm hoa lan Tứ thời cao chừng 20 - 25 cm có từ 3 đến 5 bông. Nhìn xa, chúng bị lấptrong các đám lá. Nhưng nếu đến gần, ngắm kỹ từng bông, ta sẽ thấy được sự kỳ diệucủa thiên nhiên đã tạo ra một loài hoa đẹp tinh vi đến như vậy.Hoa lan Tứ thời, khá to. Ba cánh đài và hai cánh hoa mầu lục ngọc thạch, có 7 sọc hồngtía, môi hoa trắng có hai hàng chấm đỏ rực rỡ. Hoa bền từ 10 đến 20 ngày.Hương thơm của lan Tứ thời cũng rất quyến rũ. Có nhiều người gắn cho hương hoalan Tứ thời là hương đãi khách. Ai mới đến gần chậu lan sẽ được hưởng mùi thơmngay. Ngồi lâu sẽ giảm dần. Nhưng nếu có làn gió thoảng qua, đưa cháu nhỏ đi qua,con mèo chạy tới, hương thơm lại sực nức lên ngay.Người xưa thường nhân cách hóa vạn vật xung quanh mình nên có hai trường phái đánhgiá lan Tứ thời.Có trường phái coi lan Tứ thời là hèn kém, vì chùm hoa không vươn cao lên khỏi đám lá(Bất xuất giá). Trong vườn lan của các vị này không bao giờ có chậu lan Tứ thời.Ngược lại, trường phái coi lan Tứ thời là tượng trưng cho đức khiêm nhường, dấumình trong đám lá, không cố vươn lên cao để khoe sắc khoe hương, mà vẫn sống trongđám lá (đã nuôi dưỡng bản thân). Đúng như các bậc hiền nhân, có tài, có đức những ưaẩn mình.Hai luận điểm cứ trái ngược nhau. Nhưng loài lan Tứ thời cứ tồn tại và ngày càng pháttriển, nhất là trong những năm gần đây.Các vườn địa lan Kiếm truyền thống có đa số là các loài lan hoa nở vào cuối đông, đầuxuân. Chúng có giá trị văn hoá, kinh tế rất cao để đón Tến Nguyên đán. Nhưng trong 11tháng của cả năm, vườn chỉ có các đám lá lục biếc vậy nếu có mươi chậu Bạch Ngọchay Tứ thời vườn lan sẽ đẹp hơn và vui mắt hơn nhiều.Tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc) có một loài địa lan Kiếm được gọi là Kiến lan, hay Tứquý lan (có hoa nở trong cả 4 quý) hay Thu lan (hoa nở chủ yếu vào mùa thu) có tênkhoa học là Cymbidium ensifolium. Khi so sánh tất cả các tính chất của lan Tứ thời vàlan Tứ quý, Kiến lan đều rất giống nhau. Chúng tôi tạm kết luận loài địa lan Kiếm Tứthời, Bạch Ngọc thuộc loài lan Cymbidium ensifolium.Ngoài 2 loài trên còn 3 loài khác nữa, do các biến dị lai hoa tự nhiên mà có trong rừngViệt Nam.Lan Tố tâm giống hệt lan Bạch ngọc, chỉ khác là môi có các chấm đỏ, nên còn gọi làBạch ngọc châm hương.Lan Ngân biên và Kim biên khá hiếm cũnggiống lan Bạch ngọc, mép lá ở gần phía đầu Bạch Ngọccó viền mầu ngà trắng hay vàng. Có người Cymbidium ensifoliumchơi lan coi loài lan này là có Diệp nghệ (lánghệ thuật) theo quan điểm Vạn trung vô nhất(Vạn cái không có một) do đó hiếm sẽ là quý. Tứ Thời Nhưng nhiều người thấy hương thơm của 2 Cymbidium ensifolium loài hoa này không bằng Bạch ngọc nên không quý lắm. Vào khoảng thế kỷ thứ 18, Kiến lan (Cym. ensifolium) được đưa sang châu Âu. Sau đó các địa lan Kiếm khác cũng được đưa sang. Đã có 2 sự đánh giá khác nhau về địa lan Kiếm. Những người chơi lan châu Âu không thích lan Kiếm, vì hoa nhỏ. So với Cát lan, Hồ điệp v.v… Mầu hoa nhạt hoặc xỉn, hương thơm gia vị (Parfum d’epice). Các nhà thực vật châu Âu lại đánh giá cao lan Kiếm vì chúng có tính chất rất đáng quí sau: cây lan sống khoẻ, chịu đựng tốt ở nhiệt độ khá cao và khá thấp, ít sâu bệnh và dễ lai tạo. ...