Giáo trình Hướng dẫn chẩn đoán và xử trí ngưng tuần hoàn hô hấp

Đại cương:- Ngưng tuần hoàn - hô hấp hay còn gọi là ngưng tim là một cấp cứu hết sức khẩn cấp, có thể xảy ra bất kì nơi nào trên đường phố, trong bệnh viện, công trường, bãi biển, gia đình...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Hướng dẫn chẩn đoán và xử trí ngưng tuần hoàn hô hấp HÖÔÙNG DAÃN CHAÅN ÑOAÙN VAØ XÖÛ TRÍ NGÖNG TUAÀN HOAØN HOÂ HAÁP ---- TS.BS Ñoã Quoác Huy* 1. Ñaïi cöông− Ngöng tuaàn hoaøn - hoâ haáp (NTH-HH) hay coøn goïi laø ngöng tim laø moät caáp cöùu heát söùc khaån caáp, coù theå xaûy ra baát kì nôi naøo treân ñöôøng phoá, trong beänh vieän, coâng tröôøng, baõi bieån, gia ñình…− Xöû trí caáp cöùu NTH-HH thöôøng ñöôïc goïi laø Hoài sinh Tim - Phoåi (HSTP). Tuøy theo phöông tieän caáp cöùu ñöôïc söû duïng vaø trình ñoä cuûa ngöôøi caáp cöùu maø chia thaønh: + HSTP cô baûn (Basic Life Support – BLS): laø moät quy trình caáp cöùu hoài sinh ñôn giaûn ñöôïc tieán haønh bôûi caùc nhaân vieân khoâng chuyeân vaø thöôøng aùp duïng ngay taïi nôi xaûy ra ngöng tuaàn hoaøn hoâ haáp (khi nhöõng phöông tieän caáp cöùu chæ coù raát haïn cheá). + HSTP cao caáp (Advanced Cardiac Life Support – ACLS): laø moät quy trình caáp cöùu phöùc taïp ñoøi hoûi coù ñaày ñuû phöông tieän caáp cöùu vaø thaày thuoác chuyeân khoa, thöôøng chæ coù theå tieán haønh taïi khoa Hoài Söùc Caáp Cöùu hoaëc taïi hieän tröôøng nhöng ñöôïc trang bò maïnh vaø thöïc hieän bôûi ñoäi nguõ chuyeân nghieäp.− Muïc ñích cuûa HSTP: + Cung caáp taïm thôøi tuaàn hoaøn vaø hoâ haáp nhaân taïo, + Qua ñoù taïo ñieàu kieän phuïc hoài tuaàn hoaøn vaø hoâ haáp töï nhieân coù hieäu quûa.− HSTP coù theå ñöôïc thöïc hieän baèng caùc thuû thuaät: + Hoài söùc tuaàn hoaøn: eùp tim ngoaøi loàng ngöïc, soác ñieän (phaù rung tim baèng ñieän), duøng thuoác… + Hoài söùc hoâ haáp: thoâng khí cô hoïc (TKCH) nhaân taïo (mieäng - mieäng; boùng - mask; boùng - NKQ) .− Coù ba yeáu toá quyeát ñònh thaønh coâng hay thaát baïi trong HSTP laø: + HSTP ñöôïc tieán haønh bôûi moät ñoäi nguõ goàm nhöõng nhaân vieân ñöôïc trang bò ñaày ñuû duïng cuï caàn thieát vaø thaønh thaïo veà kyõ thuaät; + Ñoäi nguõ HSTP ñöôïc toå chöùc toát (phaân coâng hôïp lyù töøng vò trí cuï theå); + Can thieäp kòp thôøi (moãi phuùt qua ñi thì cô may cöùu soáng BN giaûm ñi töø 7 -10%). 2. Nguyeân nhaân ngöøng tuaàn hoaøn hoâ haáp− Tröôùc kia NTH-HH thöôøng ñöôïc chia ra hai nhoùm: + Nhoùm nguyeân nhaân noäi khoa: beänh tim; phaûn xaï; quaù lieàu thuoác; tai bieán tuaàn hoaøn naõo; tai naïn (ñieän giaät, ngoä ñoäc…); suy hoâ haáp caáp… + Nhoùm nguyeân nhaân ngoaïi khoa: nhö maát maùu (moå, veát thöông); chaán thöông…− Hieän nay thöôøng ñöôïc chia thaønh hai nhoùm: + NTH-HH coù theå phuïc hoài ñöôïc nhö giaûm theå tích tuaàn hoaøn; ngoä ñoäc; giaûm oxy maùu; cheøn eùp tim caáp; traøn khí maøng phoåi aùp löïc; roái loaïn chuyeån hoaù; nhoài maùu cô tim; giaûm thaân nhieät; thuyeân taéc phoåi... vaø + NTH-HH khoâng theå hoài phuïc ñöôïc nhö ung thö hay beänh giai ñoaïn cuoái, tai naïn quùa naëng, ñaõ tieân löôïng töø tröôùc…* Khoa Hoài Söùc Tích Cöïc, Beänh vieän Nhaân Daân 115 1 3. Sinh Beänh hoïc ngöøng tuaàn hoaøn hoâ haáp:− Sau khi coù NTH-HH 8 - 10 giaây ñaõ coù maát yù thöùc do hoaït ñoäng cuûa naõo hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo söï töôùi maùu (cung löôïng tim) cung caáp oxy vaø glucose.− Sau 3 - 4 phuùt NTH-HH ñaõ baét ñaàu xuaát hieän nhöõng toån thöông naõo khoâng hoài phuïc maëc duø tim coøn coù theå ñaäp laïi sau 2- 3 giôø ngöng neáu ñöôïc HSTP thoaû ñaùng. 4. Chaån ñoaùn ngöøng tuaàn hoaøn hoâ haáp− Ngöng tuaàn hoaøn trong thöïc teá thöôøng bieåu hieän döôùi ba beänh caûnh sau: + Ngöøng tim thöïc söï (voâ taâm thu), + Rung thaát (thöôøng gaëp nhaát (75 - 95%), + Tim khoâng hieäu quaû (maát maùu caáp, roái loaïn nhòp tim naëng, phaân li ñieän cô).− Tuyø theo nguyeân nhaân, ngöng tuaàn hoaøn coù theå xuaát hieän tröôùc hoaëc sau ngöng hoâ haáp töï nhieân.− Caàn nghó ngay ñeán NTH-HH khi coù tình traïng: + Maát yù thöùc ñoät ngoät. + Ngöøng thôû ñoät ngoät. + Maát maïch beïn hoaëc maïch caûnh.Hoaëc coù caùc daáu hieäu khaùc gôïi yù: da nhôït nhaït neáu maát maùu caáp, da tím ngaét neáu coùsuy hoâ haáp, ngaït thôû, maùu ngöng chaûy khi ñang moå. 5. Quy trình xöû trí ngöng tuaàn hoaøn hoâ haáp A – Airway: Kieåm soaùt ñöôøng thôû - Ñaùnh giaù löu thoâng: quan saùt, thoåi, duøng tay, … - Laøm thoâng neáu coù taéc: naâng caèm, keùo löôõi; moùc huùt boû dò vaät… - Ñaët ñöôøng thôû nhaân taïo: canul, Mask: thanh quaûn? Maët? NKQ: muõi hay mieäng? Kim luoàn maøng giaùp nhaãn... B – Breathing: Thoâng khí cô hoïc - nhaân taïo - Thöïc hieän qua: + Mieäng – mieäng hay mieäng – muõi: tröïc tieáp hay giaùn tieáp... + Boùng - Mask: hieäu quûa khaù toát, kyõ thuaät ñôn giaûn + Boùng - NKQ. + Maùy thôû - NKQ. - Coá gaéng taêng noàng ñoä Oxy trong khí thoåi vaøo BN (toát nhaát FiO2 =100%). - Taàn soá 12 - 15 laàn/phuùt, - Phoái hôïp vôùi eùp tim neáu chöa ñaët ñöôïc NKQ. C – Circulation: Tuaàn hoaøn nhaân taïo - EÙp tim ngoaøi loàng ngöïc: + Bieân ñoä: 3,8 - 5 cm. + Phoái hôïp 15/2 vôùi TKCH (thoåi, boùp boùng: chöa coù NKQ). + Taàn soá: 100 laàn / phuùt neáu ñaõ coù NKQ. + Traùnh thao taùc chöa chuaån: baøn tay, khôùp khuyûu… - Ñöôøng duøng thuoác: 2 + Toát nhaát laø tónh maïch trung taâm (TMTT) neáu coù saün nhöng khoâng neân coá gaéng baèng moïi giaù (thôøi gian, caûn trôû eùp tim, thôû maùy). + Tónh maïch ngoaïi vi (TMNV): caøng lôùn vaø coù sôùm caøng toát. + Qua oáng Noäi khí quaûn: khaù h ...