Giáo trình luận ngữ - Bát dật

Khổng tử nói về Quí Thị: Múa điệu Bát Dật ở sân đình, sự ấy chấp nhận được thì việc gìchả làm được !Chú thích: Qui định lễ nhạc nhà Chu, hoàng đế được dùng 8 đội bát dật, mỗi đội 8 người (8 x 8= 64 vũ công), vua chư hầu được dùng 6 đội, quan đại phu dùng 4 đội, quan sĩ dùng 2 đội. HọQuí là đại phu mà dám dùng 8 đội, vậy là khi quân phạm thượng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình luận ngữ - Bát dật Luận ngữ八佾 Bát dật第三篇 thiên 326 bài3.1孔子谓季氏: 八佾舞于庭,是可忍，孰不可忍也！Khổng tử vị Quí Thị: Bát Dật vũ vu đình, thị khả nhẫn, thục bất khả nhẫn dã!Khổng tử nói về Quí Thị: Múa điệu Bát Dật ở sân đình, sự ấy chấp nhận được thì việc gìchả làm được !Chú thích: Qui định lễ nhạc nhà Chu, hoàng đế được dùng 8 đội bát dật, mỗi đội 8 người (8 x 8= 64 vũ công), vua chư hầu được dùng 6 đội, quan đại phu dùng 4 đội, quan sĩ dùng 2 đội. HọQuí là đại phu mà dám dùng 8 đội, vậy là khi quân phạm thượng.Khổng tử sống vào thời Xuân thu, thời này có hai bậc vua. Thiên tử (hoàng đế nhà Chu) là vualớn nhất bao trùm Trung Hoa, mỗi nước chư hầu có một vua (hầu), dưới vua chư hầu là quanđại phu, dưới quan đại phu là quan sĩ, dưới nữa là gia thần. Kinh Lễ của nhà Chu qui định mọ ithứ quyền lợi, nghi lễ kể cả trang phục, lối giải trí văn nghệ… gắn liền với cấp bậc. Khổng tửcho rằng nếu vi phạm một lễ, dù nhỏ (nhảy múa) thì sau có thể vi phạm lớn hơn, thậm chí là mphản. Ngài phê phán Quí Thị lúc này mới giữ chức đại phu nước Lỗ mà dám cho nhảy múatheo nghi thức thiên tử nhà Chu !... Thực tế giai đoạn này (Đông Chu từ 778 đến 256 trCN) đãnảy sinh một bậc vua thứ 2 chen vào giữa đế và hầu, gọi là vương (hoặc bá). Bá vương chỉmuốn chinh phục các chư hầu mà ngoi lên ngôi Đế…Do vương chưa được danh chính ngônthuận nên chưa có lễ qui định. Khổng tử chỉ thừa nhận có hai cấp là đế và hầu. Nhiều thờiphong kiến về sau, các vua chúa vẫn đặt ra tước vương nhưng không phong đất, để làm yênlòng công thần và hoàng tộc).3.2三家者以《雍》彻。子曰:‘相维辟公,天子穆穆’,奚取于三家之堂？Tam gia giả dĩ “ung” triệt. Tử viết: “Tương duy tịch công, thiên tử mục mục, hề thủ vu tam giachi đường ?”Ba đại gia tấu bài nhạc “Ung” nghe sau khi cúng tổ tiên xong. Khổng tử nói: “Trợ tế làvua chư hầu hoặc thiên tử chủ tế uy nghiêm sâu xa (mới được nghe bài Ung), bây giờ banhà làm thế là có ý gì ?”(Chú thích: Khổng tử cảnh báo việc làm của ba đại thần bậc dưới vua chư hầu m à dám tấu nhạc“Ung” là phạm thượng, có ý phản nghịch)3.3子曰：人而不仁，如礼何？人而不仁，如乐何 ?Tử viết: “Nhân nhi bất nhân, như lễ hà ? Nhân nhi bất nhân, như nhạc hà ?” PHN biên dịch 18 Luận ngữKhổng tử nói: Một người bất nhân, sao có thể hành lễ ? Một người không có lòng nhânsao có thể tấu nhạc?(Lời bàn: theo Khổng tử, nhân là cốt lõ i chi phối tất cả, lễ và nhạc là hình thức bên ngoài,thiếu “nhân” thì lễ và nhạc chỉ là phô trương giả dối, sẽ không có tác dụng gì tốt. Quan điểmmỹ học của Khổng tử bền vững muôn đời và rất hiện đại…Chúng ta nghĩ đến phần lớn âmnhạc trẻ đầu thế kỷ 21, game onlines thật nhố nhăng, chỉ giải trí giết thời gian. Lại nghĩ đế nquan hệ biện chứng giữa nội dung và hình thức. Hình thức nhố nhăng (nhạc, game) có thể tácđộng xấu vào nội dung “nhân”- Người dịch)3.4林放问礼之本。子曰：大哉问！礼,与其奢也,宁俭；丧,与其易也,宁戚Lâm Phóng vấn lễ chi bản. Tử viết: “Đại tai vấn ! Lễ, dự kỳ xa, ninh kiệm; Tang, dự kỳ dị dã,ninh thích.”Lâm Phóng (người nước Lỗ) hỏi về bản chất của lễ. Khổng tử nói: Vấn đề này quá lớn! Lễnói chung mà đi kèm với xa hoa, không bằng tiết kiệm. Đám tang mà cầu kỳ phô trương,chẳng bằng đau buồn trong lòng.3.5子曰：夷狄之有君，不如诸夏之亡也Tử viết: Di Địch chi hữu quân, bất như chư Hạ chi vong dã.Khổng tử nói: “Các dân tộc mọi rợ còn có vua, chẳng như các dân tộc Hoa Hạ cứ như thểkhông có vua vậy”.(Chú thích: thời Chu loạn lạc, vua chư hầu lấn át quyền thiên tử, đại phu lấn lướt vua chư hầu,chẳng có kỷ cương…Không tử buồn bã nhận xét)3.6季氏旅于泰山,子谓冉有曰:“女弗能救与？”对曰:“不能”.子曰:“呜呼！曾谓泰山不如林放乎？”Quí Thị lữ vu Thái Sơn, Tử vị Nhiễm Hữu viết: “Nữ phất năng cứu dự ?”. Đối viết “Bất năng”.Tử viết: “Ô hô ! Tằng vị Thái Sơn bất như Lâm Phóng hồ ?”.Quí Thị đi lễ núi Thái Sơn, Khổng tử nói với Nhiễm Hữu rằng: “Ngươi không can thiệpviệc đó ư?”. Nhiễm Hữu đáp: “Không thể được!”. Không tử nói: “Than ôi, đã như thầnnúi Thái Sơn lại không bằng Lâm Phóng ư?”.(Chú thích: Núi Thái Sơn ở nước Lỗ rất linh thiêng, thiên tử ủy nhiệm vua Lỗ đi cúng tế, vậy m àQuí Thị đại phu nước Lỗ dám vượt lễ đi cúng. Khổng tử trách thần núi Thái Sơn vẫn nhận lễ củaQuí Thị tức là không bằng Lâm Phóng một người dân Lỗ hiểu biết lễ (xem lại câu 4 ở trên). PHN biên dịch 19 Luận ngữ3.7子曰：君子无所争，必也射乎！揖让而升,下而饮,其争也君子 .Tử viết: “Quân tử vô sở tranh, tất dã xạ hồ ! Ấp nhượng nhi thăng, hạ nhi ẩm, kỳ tranh dã quântử”.Khổng tử nói: “Quân tử không cần tranh đua, có thể tranh đua khi bắn cung thôi. Váichào khi bước lên bắn, xong ngồi uống rượu nâng chén mừng nhau - đó mới chính là lốitranh đua của quân tử”.(Lời bàn: Tranh đua ...