Giáo trình - Quản lý tổng hợp vùng ven bờ - chương 2

Chương 2: Các hệ sinh thái vùng ven bờHệ sinh thái cửa sôngCửa sông (estuary) là thủy lực ven bờ tương đối kín, nơi mà nước ngọt và nước biển gặp nhau và trộn lẫn vào nhau.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình - Quản lý tổng hợp vùng ven bờ - chương 2 13 Chương 2. CÁC H SINH THÁI VÙNG VEN B I. H sinh thái c a sông 1. Các ki u c a sông C a sông (estuary) là thu v c ven b tương i kín, nơi mà nư c ng t và nư c bi ng p nhau và tr n l n vào nhau. Các c trưng v a m o, l ch s a ch t và i u ki n khí h ut o nên s khác bi t v tính ch t v t lý và hoá h c c a các ki u c a sông. Ki u tiêu bi u nh tlà c a sông châu th ven b (coastal plain estuary). Các c a sông thu c ki u này ư c hìnhthành vào cu i k băng hà mu n, khi nư c bi n dâng lên ng p các châu th sông ven b bi n.Ki u c a sông th hai là v nh n a kín (semi-enclose bay) ho c m phá (lagoon). ây cácdoi cát song song v i ư ng b hình thành và ngăn c n m t ph n s trao i nư c t bi n.mu i trong các m khác nhau nhi u, ph thu c vào i u ki n khí h u. Ki u c a sông cu icùng là v nh h p. Các thung lũng này b trũng b i ho t ng băng hà và sau ó b ng p b inư c bi n. Chúng c trưng b i c a nông làm h n ch trao i nư c trong v nh v i bi n. Các ki u c a sông còn ư c phân chia b ng cơ s khác d a trên xu th bi n thiên c a mu i. Nư c ng t có t tr ng nh hơn nư c bi n, khi g p nhau nư c ng t s n i trên nư cbi n. Chúng s tr n l n khi ti p xúc, quá trình này khác nhau do nhi u y u t . Khi c t nư cth ng ng có mu i cao nh t áy và th p nh t t ng m t, ngư i ta g i là ki u c a sôngdương (positive estuary). vùng khô h n, lư ng nư c ng t t sông nh và t c bay hơicao, hình thành ki u c a sông âm (negative estuary). c trưng c a nó là nư c m n i vào bm t và ôi khi ư c pha loãng b i lư ng nư c ng t nh . Ki u c a sông mang tính ch t mùa(seasonal estuary) hình thành vùng có mùa mưa và mùa khô rõ r t. mu i ây thay itheo th i gian ch không ph i thay i theo không gian. 2. Các c trưng môi trư ng Ch thu lý hoá vùng c a sông thay i trong gi i h n l n làm cho môi trư nggây ra nhi u áp l c i v i sinh v t. S thay i ch mu i là c trưng cơ b n c a sông và ph thu c vào mùa, ahình, thu tri u và lư ng nư c ng t. H u h t các vùng c a sông u có n n áy bùn. Tr m tích ư c mang n t nư c ng tvà nư c bi n. Vai trò c a v t ch t t sông ho c t bi n trong quá trình hình thành n n áy bùnkhác nhau gi a các c a sông. Thành ph n cơ h c c a tr m tích cũng b chi ph i b i dòngch y, nơi dòng ch y m nh, ch t áy thô hơn; còn nơi nư c tĩnh, ch t áy r t m n. Các tai bi nnhư lũ l i, bão l n có th làm thay i l n c i m tr m tích và gây ch t hàng lo t sinh v t. Nhi t vùng c a sông thay i l n hơn so v i các thu v c ven b lân c n. Bi nthiên c a giá tr này mang tính mùa v và theo i u ki n khí quy n. Nhi t còn khác nhaugi a các t ng nư c. B m t có dao ng cao hơn do trao i v i khí quy n. C a sông ư c t li n che ch n 3 phía, nên nh hư ng t o sóng c a gió ư c gi mthi u và vì v y ch có sóng nh . Ho t ng y u c a sóng t o i u ki n cho n n áy m n hơn,cho phép th c v t có r phát tri n và n n áy n nh. Dòng ch y c a sông do tri u và nư csông chi ph i. T c dòng ch y m nh nh t t ư c gi a lu ng. m t s vùng nơi c asông b óng vào mùa khô, s v n chuy n nư c gi m nghiêm tr ng có th d n n ngnư c, hàm lư ng O2 gi m, t o n hoa và cá ch t. H u h t các c a sông u có lư ng nư cng t ch y ra liên t c t ngu n. M t lư ng nư c ng t v n chuy n ra c a sông tr n l n vàonư c bi n theo m c khác nhau, th tích c a lư ng nư c này ư c t i ra kh i c a sông ho cbay hơi bù cho th tích nư c tương t ch y ra t ngu n. Th i gian c n thi t o kh inư c ng t ã cho ư c t i ra kh i c a sông ư c g i là th i gian ch y. Kho ng th i gian này 14có th nh lư ng ư c tính n nh c a h c a sông. Th i gian ch y kéo dài r t quan tr ngcho s duy trì qu n xã sinh v t n i. Do có s lư ng l n v t lơ l ng trong nư c vùng c a sông, ít nh t là vào m t th i kỳ nào ó trong năm, c c a thu v c thư ng r t cao. c có giá tr cao nh t khi lư ng nư cng t ch y ra nhi u nh t và gi m d n khi ra phía c a, nơi lư ng nư c bi n ưu th . nh hư ngsinh thái chính c a c là làm gi m áng k chi u sáng, vì th gi m quang h p c a th cv t phù du và th c v t áy làm gi m năng su t sinh h c. Trong i u ki n c quá cao, sinhkh i th c v t phù du g n như không có và kh i lư ng v t ch t h u cơ ư c t o thành ch y ub i th c v t bãi l y n i. S hoà tan oxy trong nư c gi m theo quá trình tăng nhi t và mu i. Vì v y lư ngoxy thay i khi các thông s này bi n thiên. các c a sông có sâu l n, thư ng xu t hi nl p ng nhi t vào mùa hè và t n t i s phân t ng mu i. Trong i u ki n ó, trao i khígi a l p m t giàu oxy và t ng áy sâu di n ra r t kém. Hi n tư ng này cùng v i ho t ngsinh h c tích c c, ...