HƯỚNG DẪN KỸ NĂNG DÙNG TỪ (TIẾNG VIỆT)_3

Tham khảo bài viết hướng dẫn kỹ năng dùng từ (tiếng việt)_3, tài liệu phổ thông, ôn thi đh-cđ phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
HƯỚNG DẪN KỸ NĂNG DÙNG TỪ (TIẾNG VIỆT)_3 HƯỚNG DẪN KỸ NĂNG DÙNG TỪ (TIẾNG VIỆT)Thực tế bài viết của học sinh cho thấy, xét về mặt số lượng âm tiết và vềnguồn gốc của từ, đa số các trường hợp chọn sai là rơi vào từ đa âm tiết,trong đó từ Hán - Việt chiếm tỉ lệ rất cao. Và ở đây, sự lẫn lộn về nghĩadẫn đến chọn sai thường xảy ra giữa các từ hai âm tiết, trong đó có mộtâm tiết giống nhau hay gần gũi nhau về vần. Chẳng hạn như giữa đàothảivới sa thải xa xỉ với xa hoa, trấn áp với đàn áp, khêu gợi với khơidậy, thác loạn với thác oanv.v... Còn hiện tượng chọn sai từ đơn âm lạithường rơi vào từ thuần Việt. Và đa số các trường hợp chọn sai là dohọc sinh tự phát muốn dùng những các từ đơn tiết với nghĩa bóng, nghĩatrừu tượng nào đó, nhưng văn cảnh không cho phép. Từ dồn vừa nêu làmột ví dụ tiêu biểu.Xét về mặt từ loại, trong bài viết của học sinh, hiện tượng chọn sai từthường tập trung vào lớp từ thực (danh từ, động từ, tính từ). Hiện tượngchọn sai đối với lớp từ hư xuất hiện ít hơn.Chọn sai từ tất nhiên sẽ làm cho nội dung biểu đạt của câu lệch lạc, ngônghê. Thậm chí, có trường hợp chọn sai dẫn đến nghĩa của câu mâuthuẫn với ý đồ biểu đạt của người viết.Ví dụ:Ðã quen có người bao bọc, thời gian đầu mặc áo sinh viên, tôi khôngcảm thấy bơ vơ...(TNH 1993).Xét về mặt ý đồ muốn biểu đạt, đối tượng được nói đến trong câu là mộtngười vốn được đồng đội, anh em nuôi dưỡng, chăm sóc, đùm bọc chuđáo. Nhưng rồi anh đi học đại học, thời gian đầu, phải sống tự lập giữamột môi trường xa lạ, không bạn bè thân thích, không được chăm sóc,đùm bọc như trước. Hoàn cảnh ấy tất nhiên làm cho anh cảm thấy bơ vơ,lạc lõng. Căn cứ vào ý đồ biểu đạt, ta thấy tác giả đã chọn sai hai từ :bao bọc, không. Bao bọccó nghĩa : làm thành một lớp che chắn khắpchung quanh một sự vật, không phù hợp với nội dung muốn biểu đạt. Cólẽ do người viết lẫn lộn giữa bảo bọcvà bao bọc, hay do in ấn sai sót. Lỗisai này có thể cho qua. Lỗi thứ hai mới đáng nói. Phó từ khôngbiểu thị ýnghĩa phủ định. Tác giả viết : ...không cảm thấy bơ vơ là ngược lại ý đồbiểu đạt. Lẽ ra phải viết : ...không khỏi cảm thấy bơ vơmới chính xác.Sửa chữa lỗi chọn sai từ, trước hết, chúng ta căn cứ vào văn cảnh của cảcâu để phát hiện, xác định nội dung mà học sinh muốn biểu đạt, tức kháiniệm, sự vật, hành động, tính chất... mà học sinh muốn đề cập đến. Trêncơ sở đó, liên hệ đến những đơn vị từ vựng có nghĩa tương ứng, chọn rađơn vị thích hợp nhất và thay thế cho từ bị chọn sai. Có thể chọn một từhay chọn một liên hợp song song gồm hai, ba từ để thay thế, tùy vào lỗisai cụ thể.Chẳng hạn, các trường hợp chọn sai đã dẫn có thể được sửa chữa nhưsau :(a) ... và người dân là nạn nhân của bọn chúng.(b) Tất cả mọi hành động, suy nghĩ của mình, chị Út đều hướng vềtương lai của đàn con..(c) Trái lại, lũ quan lại trong triều đình chỉ biết cấu kết với nhau, dùngmọi âm mưu, thủ đoạn để bóc lột nhân dân, ăn chơi xa hoa.(d) Tuy nhà thơ yêu vội vã, say mê nhưng biết giới hạn niềm say mênồng nhiệt của mình, không rơi vào thác loạn.(e) Ðối với vợ, anh Trỗi hết lòng thương yêu, chăm sóc.2.2. Chọn từ, ngữ sáo rỗng :Tữ, ngữ sáo rỗng là những từ, ngữ đọc lên nghe rất kêu (sáo), nhưngnghĩa của chúng vượt quá tính chất, mức độ cần thiết so với nội dungmuốn biểu đạt, trở nên cường điệu, huênh hoang, rỗng tuếch.(a) Bài thơ Tiếng rucủa Tố Hữu (...) là một đỉnh cao muôntrượng(BVHS).(b) Chúng ta phải ra sức học tập để góp một phần công lao vĩ đại củamình đưa đất nước tiến lên tầm cao thời đại(BVHS).(c) Nếu đời sống là nguồn cảm hứng dồi dào, mang đậm hương vị mặnmà của tiếng lòng nhân ái, thì thời đại là ánh hào quang trong băng giá,xua tan mây mù cho ánh sáng tràn theo với rực rỡ nắng và hoa lung linhmàu sắc (BVHS).Trong ví dụ (a), học sinh đã đánh giá bài thơ Tiếng rucủa Tố Hữu làđỉnh cao muôn trượng(!). Một bài thơ, dù là thành công đến đâu, cũngkhó mà đạt đến đỉnh cao muôn trượng.Trong ví dụ (b), học sinh muốn đóng góp một phần- chỉ một phần thôi -công lao vĩ đạicủa mình để đưa nước nhà tiến lên tầm cao của thời đại.Quả là quá huênh hoang, đại ngôn.Trong ví dụ (c), hàng loạt cụm từ được trau chuốt bóng bảy, mượt mà,được dùng để ngợi ca thời đại, chẳng rõ là thời đại nào. Nhưng nghĩacủa các cụm từ này và nghĩa của cả câu hết sức tù mù, khó mà hiểuchính xác được.Thật ra, nếu xét một cách nghiêm ngặt, thì hiện tượng dùng từ, ngữ sáorỗng cũng thuộc kiểu lỗi chọn sai từ. Bởi vì, sự sai lạc của hiện tượngnày thể hiện ở sự chênh lệch, không hoàn toàn trùng khít giữa nội dungmuốn biểu đạt và nghĩa của từ, ngữ được dùng. Nhưng ở đây, chúng tôitách ra thành một kiểu lỗi riêng để tiện cho việc xem xét, sửa chữa.Trong bài viết của học sinh, loại lỗi này xuất hiện không nhiều, và chỉtập trung ở một số bài.Nguyên nhân dẫn đến lỗi sai này là, một mặt do học sinh không xác địnhmột cách rõ ràng, cụ thể nội dung muốn biểu đạt ; mặt khác, lại muốntrau chuốt, gọt giũa từ ngữ cho ra văn ...