HƯỚNG DẪN KỸ NĂNG DÙNG TỪ (TIẾNG VIỆT)_4

Tham khảo bài viết hướng dẫn kỹ năng dùng từ (tiếng việt)_4, tài liệu phổ thông, ôn thi đh-cđ phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
HƯỚNG DẪN KỸ NĂNG DÙNG TỪ (TIẾNG VIỆT)_4 HƯỚNG DẪN KỸ NĂNG DÙNG TỪ (TIẾNG VIỆT)3. Lỗi kết hợp :Lỗi kết hợp là loại lỗi dùng từ, ngữ được xét qua mối quan hệ về nghĩatừ vựng giữa các từ, ngữ trong cấu tạo cụm từ. Dựa vào đặc điểm, tínhchất của các hiện tượng vi phạm, có thể chia lỗi kết hợp thành các kiểulỗi nhỏ như : kết hợp sai nghĩa từ vựng, kết hợp trùng lặp, thừa từ và sosánh khập khễnh.3.1. Kết hợp sai nghĩa từ vựng :Kết hợp sai nghĩa từ vựng là kiểu lỗi sai thể hiện qua hiện tượng kết hợptừ tạo thành cụm từ mà nội dung nghĩa giữa các thành tố không tươnghợp với nhau, làm cho nghĩa của cả cụm trở nên luẩn quẩn, mơ hồ haylệch lạc so với ý đồ biểu đạt.Xem xét các ví dụ dưới đây :(a) Vì thế mà văn học thời kì này đã để lại bao tác phẩm quý giá về vănhọc yêu nước của nhiều tác giả như Nguyễn Ðình Chiểu, Nguyễn Thông...(BVHS).(b) Chị Sứ đang nằm trong sự thâm độc của bọn giặc, gần kề cái chết,nhưng chị không hề lo sợ về mình, chỉ nghĩ đến cách mạng, đồngđội(BVHS).(c) Chị Út Tịch được giao nhiệm vụ cực kì quan trọng trong khi chị đangcó con chưa thành người(BVHS).(d) Không có miếng ăn, người mẹ không tiếc gì cái chết của chính mìnhmà chỉ thương cho các con vô tội, phải chết oan uổng “(BVHS).(e) Nỗi thất vọng của tình yêu còn lớn hơn vì tình yêu dẫn đến khôngđưa tới hạnh phúc(BVHS).Trong ví dụ (a) , nội dung biểu đạt của cụm từ bao tác phẩm quý giá vềvăn học yêu nướclệch lạc, luẩn quẩn. Sự luẩn quẩn này bộc lộ qua mốiquan hệ về nghĩa giữa bao tác phẩm quý giávới văn học yêu nước.Trong ví dụ (b), sự lệch lạc của cụm từ đang nằm trong sự thâm độc củabọn giặc bộc lộ qua mối quan hệ về nghĩa giữa đang nằm với sự thâmđộc của bọn giặc. Bởi vì sự thâm độc của bọn giặckhông phải là mộtphạm vi không gian, cho nên không thể kết hợp với đang nằm.Trong ví dụ (c), nội dung biểu đạt của cụm từ đang có con chưa thànhngười có sự mâu thuẫn về nghĩa giữa đang có con với chưa thành người.Ðã nói đang có con thì không thể nói chưa thành người. Bởi vì con ởđây cũng là con người.Trong ví dụ (d), không tiếc gìkhông tương hợp với cái chết của chínhmình. Bởi vì không tiếc gì có nghĩa là : sẵn sàng rời bỏ, sẵn sàng chịumất đi, chịu hi sinh. Mà cái chết của chính mìnhthì không thể nào là đốitượng của việc sẵn sàng rời bỏ, sẵn sàng chịu mất đi, chịu hi sinh.Trong câu (e), nội dung biểu đạt của cụm từ dẫn đến không đưa tớicó sựmâu thuẫn về nghĩa giữa dẫn đến với không đưa tới. (Ngoài ra, trongcâu này, học sinh còn chọn sai từ của. Phải thay bằng từ trong mớiđúng).Hiện tượng kết hợp sai nghĩa từ vựng có nhiều mức độ khác nhau, dẫnđến hậu quả khác nhau. Kết hợp sai nhẹ sẽ làm cho cụm từ luẩn quẩnhay lệch lạc về nghĩa. Các câu (a), (b) thuộc trường hợp này. Kết hợp sainặng có thể làm cho các thành tố trong cụm từ mâu thuẫn với nhau vềnghĩa. Chẳng hạn như trong các câu (c), (d), (e) đã dẫn.Trong bài viết của học sinh, lỗi kết hợp sai nghĩa từ vựng xuất hiện kháphổ biến. Hơn 40% bài viết của học sinh mà chúng tôi đã khảo sát viphạm loại lỗi này. Bài sai ít là một, hai lỗi. Bài sai nhiều lên đến năm,sáu lỗi.Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến lỗi kết hợp sai nghĩa từ vựng là do tư duycủa học sinh thiếu mạch lạc ; học sinh không xác định được một cách rõràng, cụ thể nội dung cần biểu đạt, không hiểu chính xác nghĩa của từ vàkhả năng kết hợp của chúng, xét về mặt nghĩa từ vựng.Sửa chữa loại lỗi này, phải tiến hành từng bước. Trước hết, dựa vào văncảnh của câu, chúng ta xác định rõ ràng, cụ thể nội dung mà học sinhmuốn biểu đạt. Tiếp theo, trên cơ sở nội dung biểu đạt đã xác định được,loại bỏ các yếu tố không có liên quan, không tương hợp về nghĩa với yếutố khác, và chọn từ, ngữ khác để thay thế. Nếu cụm từ có yếu tố dư thừathì loại bỏ. Ðối với trường hợp cả cụm từ không phản ánh đúng nội dungmuốn biểu đạt, chúng ta tạo ra cụm từ khác để thay thế.Các trường hợp kết hợp sai vừa dẫn có thể sửa chữa như sau :(a) Vì thế mà văn học thời kì này đã để lại nhiều tác phẩm quý giá, mangđậm tinh thần yêu nước...(b) Chị Sứ đang nằm trong tay của bọn giặc / đang bị bọn giặc bắt giữ,gần kề với cái chết, nhưng chị không hề lo sợ cho bản thân mình ...(c) Chị Út Tịch được giao nhiệm vụ cực kì quan trọng trong khi chị đangmang thai / đang bụng mang dạ chửa, sắp đến ngày sinh nở.(d) Không có miếng ăn, người mẹ không tiếc gì mạng sống / sinh mệnhcủa mình, mà chỉ thương cho các con vô tội...(e) Nỗi thất vọng trong tình yêu còn lớn hơn, vì tình yêu đã không manglại hạnh phúc.Ở đây, cần phân biệt lỗi kết hợp sai nghĩa từ vựng với hiện tượng kếthợp sai ngữ pháp như sai đặc điểm từ loại, sai vị trí các thành tố trongcấu tạo cụm từ.So sánh các ví dụ sau đây :(a) Chị Sứ đang nằm trong sự thâm độc của bọn giặc ...(BVHS).(b) Dưới sự lãnh đạo rất tài năng của Ðảng, nhân dân ta đã tiến hànhthắng lợi hai cuộc cách mạng giải phóng dân tộc(BVHS).(c) Có người phải qua tám, chín năm rèn luyện trong kháng chiến mớihiểu được câu nói của Bác r ...