Không gian nghệ thuật trong du kí Việt Nam viết về thế giới nửa đầu thế kỉ XX

Bài viết này sẽ đi vào tìm hiểu không gian nghệ thuật qua hai phương diện: không gian đời thường và không gian văn hóa. Không gian đời thường là bức tranh sống động về cách sống, cách sinh hoạt của mỗi cá nhân và cộng đồng trên khắp thế giới. Không gian văn hóa làm nổi rõ những giá trị vật chất lẫn tinh thần của từng vùng đất mà các nhà du hành người Việt ghé chân. Hai loại không gian này góp phần vẽ nên bức tranh bức tranh xã hội đầy màu sắc của thế giới trong những năm đầu thế kỷ XX
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Không gian nghệ thuật trong du kí Việt Nam viết về thế giới nửa đầu thế kỉ XX KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG DU KÍ VIỆT NAM VIẾT VỀ THẾ GIỚI NỬA ĐẦU THẾ KỈ XX Võ Thị Thanh Tùng1 1. Khoa Sư phạm, Trường Đại học Thủ Dầu MộtTÓM TẮT Không gian nghệ thuật là một trong những giá trị đặc sắc của du kí Việt Nam viết về thế giớigiai đoạn nửa đầu thế kỉ XX. Bài viết này sẽ đi vào tìm hiểu không gian nghệ thuật qua hai phươngdiện: không gian đời thường và không gian văn hóa. Không gian đời thường là bức tranh sống độngvề cách sống, cách sinh hoạt của mỗi cá nhân và cộng đồng trên khắp thế giới. Không gian văn hóalàm nổi rõ những giá trị vật chất lẫn tinh thần của từng vùng đất mà các nhà du hành người Việtghé chân. Hai loại không gian này góp phần vẽ nên bức tranh bức tranh xã hội đầy màu sắc của thếgiới trong những năm đầu thế kỷ XX. Từ khóa: du kí; không gian nghệ thuật; nửa đầu thế kỉ XX; thế giới1. ĐẶT VẤN ĐỀ Du kí là thể loại văn xuôi tự sự phi hư cấu, thuật lại những chuyến đi, ghi lại những cảm xúc,tình cảm và suy ngẫm của người viết khi đi đến những vùng đất mới. Du kí, mà đặc biệt là bộ phậndu kí Việt Nam viết về thế giới nửa đầu thế kỉ XX hấp dẫn người đọc bởi nội dung mới và lạ, ở đó,câu chuyện được phát triển theo lộ trình của tác giả, cảm hứng bao trùm lên toàn bộ tác phẩm là cảmhứng phiêu lưu, giang hồ. Mỗi cuộc hành trình là một khám phá đầy bất ngờ, thú vị về phong cảnhthiên nhiên, văn hóa, phong tục tập quán, tôn giáo của nhiều vùng đất khác nhau bên ngoài lãnh thổViệt Nam. Du kí Việt Nam viết về thế giới đã để lại dấu ấn sâu đậm với những hải trình hàng vạndặm từ Đông sang Tây, từ Á sang Âu. Nó chiếm lĩnh một không gian nghệ thuật vô cùng rộng lớnvà đặt ra những vấn đề quan trọng mang tầm quốc tế, là minh chứng cho khát vọng vươn lên để tựkhẳng định mình của một dân tộc phương Đông vốn nhỏ bé đang chịu sự thống trị của ngoại bang.Đi và chứng kiến một thế giới khác lạ, rộng lớn, sôi động và văn minh hơn để mở rộng tầm nhìn,xem lại chính mình và thấy cần thiết phải thay đổi. Do vậy, loại du kí này, nếu nói không quá lời,có thể gọi là du kí khai quốc vì nó mang một sứ mệnh lớn lao, đó là gắn liền với công cuộc duy tânđất nước. Du kí Việt Nam viết về thế giới nửa đầu thế kỷ XX mang nhiều giá trị đặc sắc. Không chỉ lànhững trang viết lí thú ghi lại những điều mắt thấy tai nghe một cách chân thực, sinh động về cácvùng đất khác nhau trên thế giới trong một giai đoạn đầy biến động, bộ phận du kí này còn mangtrong mình những giá trị nghệ thuật không thể phủ nhận. Một trong những phương diện nghệ thuậtđặc sắc là ghi chép về không gian. Không gian nghệ thuật đa dạng, nhiều tầng lớp đã trở thành đốitượng chính để các nhà du hành người Việt chiếm lĩnh thế giới. Nhờ những ghi chép về không gianấy, bức tranh thế giới trở nên phong phú, đa diện và nhiều màu sắc. Để hiểu rõ hơn về bức tranh thếgiới trong những năm đầu thế kỷ XX, người viết sẽ đi vào tìm hiểu hai loại không gian được các nhàdu hành người Việt quan tâm và ghi chép nhiều nhất, đó là không gian sinh hoạt và không gian vănhóa. Sự phân chia này chỉ mang tính tương đối, bởi ranh giới của hai loại không gian xã hội nàykhông tách bạch rạch ròi mà thường đan lồng, xuyên thấm vào nhau như hai mặt của một tờ giấy.Tuy nhiên, để giúp người đọc dễ dàng hình dung về các kiểu loại không gian thường xuyên xuấthiện trong du kí viết về thế giới, người viết tạm chia thành hai loại không gian như trên. 3582. NỘI DUNG Trong cuốn Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê đã cắt nghĩa, lí giải về không gian như sau: “Khônggian là khoảng không bao la trùm lên tất cả sự vật hiện tượng xung quanh đời sống con người”(Hoàng Phê, 2002). Tuy nhiên, khái niệm này chỉ làm rõ những khía cạnh của không gian địa lí, cònkhông gian nghệ thuật lại là “phương thức tồn tại và triển khai của thế giới nghệ thuật” (Ngô VănĐức, 1996), là sản phẩm độc đáo do nhà văn sáng tạo nên. Vì nó là “hình thức bên trong của hìnhtượng nghệ thuật”, “sâu sắc hơn nhiều so với khái niệm kết cấu” nên “sự miêu tả, trần thuật trongnghệ thuật bao giờ cũng xuất phát từ một điểm nhìn, diễn ra trong trường nhìn nhất định” (Lê BánHán và nnk., 2006). Với điểm nhìn khách quan, đa diện, các nhà du hành đã cung cấp những kiểuloại không gian chân thực và đáng tin cậy. Và cũng trong loại không gian sống động, gần gũi củađời thường này, chân dung con người trong du kí hiện ra một cách hồn nhiên nhất. Nếu như trong các thể loại hư cấu, không gian chỉ là phông nền để câu chuyện diễn ra thì đốivới du kí, một thể loại phi hư cấu, không gian là nhân vật chính đóng vai trò quyết định trong việckiến tạo nên những đặc trưng của thể loại này. Nhà văn viết du kí cũng giống như nhà quay phim,với chiếc camera linh hoạt, họ, có khi lia máy ra xa để tạo nên khung hình viễn cảnh bao quát mộtkh ...