Một số yếu tố hình thức nghệ thuật cần chú ý khi phân tích thơ trữ tình_1

Tham khảo bài viết một số yếu tố hình thức nghệ thuật cần chú ý khi phân tích thơ trữ tình_1, tài liệu phổ thông, ôn thi đh-cđ phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số yếu tố hình thức nghệ thuật cần chú ý khi phân tích thơ trữ tình_1 Một số yếu tố hình thức nghệ thuật cần chú ý khi phân tích thơ trữ tìnhA. ĐẶT VẤN ĐỀ:Trong nền văn học Việt Nam chúng ta có thể thấy mảng thơ trữ tìnhchiếm một vị trí quan trọng và độc tôn. Điều đó không thể chối cãi. Vìvậy môn ngữ văn ở trường THCS cũng giảng dạy một số lượng thơ trữtình cũng không ít trong các lớp 6, 7, 8, 9 gắn liền vớI các đề tài, chủ đềkhác nhau. Với các nhân vật trữ tình khác nhaum xoay quanh đời sốngtinh thần của con người, diễn tả nội tâm, tâm trạng và những cung bậctình cảm khác nhau của con người. Chính vì vậy mà thơ trữ tình đượcđưa vào nhà trường là tất yếu. Vậy chúng ta phải dạy thơ trữ tình nhưthế nào để học sinh nắm được tâm trạng, cảm xúc, cách thể hiện tìnhcảm của các nhân vậttrữ tình được xem là đặc trưng nổi bật của thơ trữtình. Sau đây là một vài yếu tố hình thức nghệ thuật cần chú ý khi phântích thơ trữ tình.B. CƠ SỞ LÍ LUẬN:I. ĐẶC TRƯNG CỦA THƠ TRỮ TÌNH VÀ MỘT SỐ LỖI CẦN TRÁNH KHIPHÂN TÍCH THƠ TRỮ TÌNH.1. Đặc trưng của thơ trữ tình.Thơ là một hình thức nghệ thuật đặc biệt. Hệ thống cảm xúc, tâm trạngvà cách thể hiện tình cảm, cảm xúc được xem như là đặc trưng nổi bậtcủa thơ trữ tình. Trong các tác phẩm thuộc các thể loại như văn xuôi, tựsự, kịch… cũng có cảm xúc, tâm trạng, nhưng cách thể hiện thì rất khácso với thơ trữ tình. Cảm xúc của tác giả có trong các thể loại văn học kểtrên là thứ cảm xúc được thể hiện một cách gián tiếp thong qua hệthống hình tượng nhân vật, các sự kiện XH và các diễn biến của câuchuyện… Trái lại, trong thơ trữ tình, tác giả bộc lộ trực tiếp cảm xúc củamình.VD trong đoạn thơ sau.Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớMàu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôiThoáng con thuyền rẽ song chạy ra khơi,Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quáTế Hanh – Quê HươngNgười đọc cảm nhận được rất rõ tấm lòng và tình cảm nhớ nhung dadiết của nhà thơ Tế Hanh đối với quê hương, nơi ông đã sinh ra, lớn lênvà gắn bó một thời. Ở đây nhà thơ công khai và trực tiếp nói lên nhữngtình cảm, suy nghĩ của chính mình. Khác cách thể hiện tình cảm trongthơ, chúng ta hay doc đoạn văn sau:Hôm sau Lão Hạc sang nhà tôi, Vừa thấy tôi Lão báo ngay:- Cậu Vàng đi đợì rồi, ông giáo a. !- Cụ bán rồi?- Bán rồi! Họ vừa bắt xong.Lão cố gắng làm ra vẻ vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắtlão ầng ậng nước…Thế nó cho bắt à?Mặt Lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép chonước mắt chảy ra. Cái đầu Lão nghoẹo về một bên và cái miệng mómmém của Lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc…(Nam Cao – LãoHạc)Người kể chuyện ở đây xưng “tôi”, nhưng “tôi” đây là ông giáo chứkhông phải Nam Cao. Nhà văn hoàn toàn không xuất hiện mà giấu mìnhđi. Trong trang sách chỉ có ông giáo kể lại câu chuyện. Như thế phải quacách kể chuyện và miêu tả nhân vật ông giáo về nỗi ân hận, đau khổđến cùng cực của Lão Hạc. Chúng ta mới thấy được tấm lòng thôngcảm, thái độ trân trọng yêu mến của Nam Cao đối với nhân vật này.Trong nhiều bài thơ trữ tình nhà thơ xưng “ta” chẳng hạn“Ta nghe hè dậy bên lòngMà chân muốn đạp tan phòng hè ôi”(Tố Hữu)Hoặc nhiều khi không thấy xưng “ta” hay “tôi” gì cả mà chỉ thấy một aiđó đang lẳng lặng kể và tâm sự, tâm tình, chẳng hạn“Năm nay đào lại nởKhông thấy ông đồ xưaNhững người muôn năm cũHồn ở đâu bây giờ?”(Ông Đồ - VuDinh Lien)Trong trường hợp như thế người ta xưng “ta” hoặc không xưng gì cũngđều là chính nhà thơ. Nghĩa là sau câu thơ vẫn hiện lên rất rõ tấm lòngvà tình cảm sâu nặng của tác giả. Có những trường hợp nhà thơ mượnlời của một nhân vật nào đó, nhập vai vào một ai đó mà thổ lộ tâm tình(người ta gọi là trữ tình nhập vai) thì thực chất nhân vật trữ tình đócũng chính là tác giả. Thế Lữ mượn lời con Hổ trong vườn bách thú đểdốc bầu tâm sự của chính ông về nỗi chán ghét cái xã hội giả dối, nghèonàn, nhố nhăng, ngớ ngẩn đương thời, để nói lên khát vọng tự do, khátvọng về một cái thời đi không trở lại… ông viết“Ta sống mãi trong tình thương nỗI nhớThủa tung hoành hống hách những ngày xua”Thì ta ở đây la con Hổ cũng chính là nhà thơ Thế LữNhư vậy khi chúng ta phân tích thơ trữ tình thực chất là chỉ ra tiếnglong sâu thẳm của chính nhà thơ. Nhưng tiếng long ấy lại được thể hiệnrất cô đọng và hàm xúc bằng một nghệt thuật độc đáo - Nghệ thuậtngôn từ. Tiếp xúc với một bài thơ trữ tình trước hết là tiếp xúc bởi mộthình thức nghệ thuật ngôn từ này. Nhà thơ gửi long mình qua nhữngcon chữ, trong những con chữ và các hình thức biểu đạt độc đáo khác.Tiếng kêu đau đớn đột ngột của Tố Hữu trước sự ra đi của chú bé lienlạc được thể hiện qua chữ “thôi rồi” và hình thức gẫy nhịp của câu thơ.“Bỗng lòe chớp đỏThôi rồI lượm ơi!”Như thế phân tích thơ trữ tình trước hết phải xuất phát từ chính cáchình thức nghệ thuật, ngôn từ mà chỉ ra vai trò và tác dụng của chúngtrong việc thể hiện tình cảm, thái độ của nhà thơ.Nắm chắc đặc điểm và yếu tố ...