Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong thương mại quốc tế: Phần 1

Phần 1 cuốn sách cung cấp cho người học các kiến thức: Một số lý luận về nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong thương mại quốc tế, tranh chấp thương mại quốc tế và tác động của toàn cầu hóa kinh tế đến doanh nghiệp Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong thương mại quốc tế: Phần 1 NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ BỘ CÔNG THƯƠNG TS. Phan Ánh Hè - Biên soạn ThS. Nguyễn Tuyết Nhung NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ NHÀ XUẤT BẢN CÔNG THƯƠNG Hà Nội - 2014 LỜI MỞ ĐẦU Việt Nam chính thức l{ th{nh viên của Tổ chức Thương mại Thế giới WTO (2007) đ~ đặt dấu mốc quan trọng mang tính bước ngoặt trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta. Tham gia v{o thị trường to{n cầu, Việt Nam đ~ thực hiện đầy đủ c|c định chế kinh tế chung, chịu t|c động trực tiếp v{ gi|n tiếp của mọi biến động kinh tế thị trường thế giới. Đặc biệt, trong thời gian tới, tiến trình hội nhập quốc tế của đất nước sẽ bước sang một giai đoạn mới s}u rộng hơn với việc kết thúc đ{m ph|n c|c thỏa thuận thương mại tự do (FTA) với c|c đối t|c quan trọng như: EU, H{n Quốc, Liên minh Hải quan Nga - Belarus - Kazakstan; đồng thời, thúc đẩy đ{m ph|n Hiệp định đối t|c xuyên Th|i Bình Dương (TPP) v{ Đối t|c kinh tế to{n diện khu vực Đông Á (RCEP)… Những liên kết kinh tế mới n{y chia đều cơ hội v{ th|ch thức cho c|c nền kinh tế. Do đó, quốc gia n{o nỗ lực n}ng cao năng lực cạnh tranh thì sẽ có nhiều cơ hội ph|t triển nhanh v{ bền vững. Đối với Việt Nam, những hạn chế trong năng lực cạnh tranh của đa số doanh nghiệp hiện nay l{ r{o cản kìm h~m sự ph|t triển năng lực cạnh tranh quốc gia. Vì vậy, n}ng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế l{ cần thiết cho sự ph|t triển nhanh v{ bền vững của nền kinh tế đất nước. Nhằm cung cấp cho bạn đọc, đặc biệt l{ doanh nghiệp những ph}n tích, đ|nh gi| kh|ch quan về vai trò v{ những hạn chế trong năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp hiện nay; giúp c|c doanh nghiệp n}ng cao nhận thức về vai trò v{ nhiệm vụ của mình đối với sự ph|t triển kinh tế đất nước trong giai đoạn mới; từ đó, khuyến khích c|c doanh nghiệp x}y dựng một chương trình to{n diện v{ rộng khắp để n}ng cao năng lực cạnh tranh, đ|p ứng yêu cầu tất yếu của xu thế ph|t triển mới, Nh{ xuất bản Công Thương xuất bản cuốn s|ch “Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong thương mại quốc tế”. Trong qu| trình thực hiện nội dung cuốn s|ch khó tr|nh khỏi thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được những ý kiến góp ý để nội dung cuốn s|ch được ho{n thiện hơn trong lần xuất bản sau. NHÀ XUẤT BẢN CÔNG THƯƠNG Chương 1 MỘT SỐ LÝ LUẬN VỀ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ I. KHÁI NIỆM CẠNH TRANH, LỢI THẾ CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP 1. Khái niệm về cạnh tranh Có nhiều định nghĩa kh|c nhau về cạnh tranh xuất ph|t từ c|c góc độ nhìn nhận vấn đề kh|c nhau. Tuy nhiên, trên góc độ chung nhất có thể hiểu cạnh tranh l{ sự ganh đua, đấu tranh giữa c|c chủ thể có cùng chung mục đích nhằm có được vị thế v{ lợi ích mong muốn. Trong kinh tế, đó l{ sự ganh đua, đấu tranh giữa c|c chủ thể kinh tế (nh{ sản xuất, người tiêu dùng) nhằm gi{nh lấy những vị thế tương đối trong sản xuất, tiêu thụ hay tiêu dùng h{ng hóa để thu được nhiều lợi ích nhất cho mình. Diễn đ{n cấp cao về cạnh tranh công nghiệp của Tổ chức Hợp t|c v{ Ph|t triển Kinh tế (OECD) đ~ chọn định nghĩa về cạnh tranh cố gắng kết hợp cả c|c doanh nghiệp, ng{nh v{ quốc gia; theo đó: “Cạnh tranh l{ khả năng của c|c doanh nghiệp, ng{nh, quốc gia v{ vùng trong việc tạo ra việc l{m v{ thu nhập cao hơn trong điều kiện cạnh tranh quốc tế”. Cạnh tranh l{ động lực của ph|t triển kinh tế, thể hiện trên nhiều khía cạnh v{ phương diện kh|c nhau: - Xét trên bình diện to{n bộ nền kinh tế: Cạnh tranh có vai trò thúc đẩy ph|t triển kinh tế, góp phần ph}n bổ c|c nguồn lực một c|ch có hiệu quả. 8 Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong thương mại quốc tế - Đối với doanh nghiệp: Cạnh tranh buộc c|c doanh nghiệp phải cải tiến, n}ng cao trình độ công nghệ v{ phương ph|p quản lý, sản xuất nhằm tăng khả năng cạnh tranh, đảm bảo cho sự tồn tại v{ ph|t triển của doanh nghiệp. - Với người lao động: Cạnh tranh tạo ra |p lực buộc người lao động phải n}ng cao tay nghề, kỹ năng chuyên môn vì mục đích bảo đảm lợi ích c| nh}n của mình. - Ở góc độ người tiêu dùng: Cạnh tranh tạo ra cơ hội lựa chọn rộng r~i cho người tiêu dùng về h{ng hóa, thỏa m~n nhu cầu ng{y một gia tăng. Từ đó tạo ra |p lực điều tiết thị trường, hạn chế sự méo mó về gi| cả. 2. Lợi thế cạnh tranh Theo c|c nh{ kinh tế cổ điển: c|c yếu tố sản xuất như đất đai, vốn, lao động, những yếu tố t{i sản hữu hình l{ nguồn lực quan trọng tạo nên lợi thế cạnh tranh. Adam Smith (1723 - 1790) cho rằng: lợi thế cạnh tranh dựa trên cơ sở lợi thế tuyệt đối về năng suất lao động, năng suất lao động cao nghĩa l{ chi phí sản xuất giảm, muốn tăng năng suất lao động thì phải ph}n công lao động v{ chuyên môn hóa sản xuất. Tuy nhiên theo David Ricardo (1772 - 1823): lợi thế cạnh tranh không chỉ phụ thuộc v{o lợi thế tuyệt đối, m{ còn phụ thuộc v{o cả lợi thế tương đối tức l{ lợi thế so s|nh v{ nh}n tố quyết định tạo nên lợi thế cạnh tranh vẫn l{ chi phí sản xuất nhưng mang tính tương đối. Với Heckscher-Ohlin-Samuel thì: lợi thế cạnh tranh là do lợi thế tương đối về mức độ dồi d{o của c|c yếu tố sản xuất như: vốn, lao động. Nh}n tố quyết định hình th{nh lợi thế cạnh tranh l{ chi phí về vốn v{ chi phí về lao động. Một số lý luận về nâng cao năng lực… trong thương mại quốc tế 9 Theo Michael E. Porter: lợi thế cạnh tranh trước hết dựa v{o khả năng duy trì một chi phí sản xuất thấp v{ sau đó l{ dựa v{o sự kh|c biệt hóa sản phẩm so với đối thủ cạnh tranh như: chất lượng sản phẩm dịch vụ, mạng lưới ph}n phối, cơ sở vật chất, trang bị kỹ thuật. Lợi thế cạnh tranh l{ c|i l{m cho doanh nghiệp n{o đó có được c|c ưu thế vượt ...