Nghệ thuật Múa rối nước

Một con rồng lướt trên mặt nước. Hai con lân tranh một quả cầu lụa theo nhịp trống do một con rối đánh. Con hạc xòe hai cánh, mổ lên cổ một con rùa đang rẽ nước mặt hồ, vừa bơi vừa lắc lư đầu. Cảnh tượng quanh ao làng thật là náo nhiệt. Nông dân, thợ thủ công, tiểu thương, đàn ông, đàn bà, các cụ già và trẻ em như đã hẹn hò đến đây. Nơi thường ngày rất yên tỉnh này bỗng rộn rã tiếng trống, tiếng chiêng và âm điệu những nhạc cụ dân gian khác: đàn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghệ thuật Múa rối nước Ngh thu t Múa r i nư c M t con r ng lư t trên m t nư c. Hai con lân tranh m t qu c u l a theo nh p tr ng do m t con r i ánh. Con h c xòe hai cánh, m lên c m t con rùa ang r nư c m t h , v a bơi v a l c lư u. Múa r i nư c C nh tư ng quanh ao làng th t là náo nhi t. Nông dân, th th công, ti u thương, àn ông, àn bà, các c già và tr em như ã h n hò n ây. Nơi thư ng ngày r t yên t nh này b ng r n rã ti ng tr ng, ti ng chiêng và âm i u nh ng nh c c dân gian khác: àn nh , sáo trúc... b ao n i lên m t công trình b ng g ch l p ngói có hình dáng như m t ngôi n. ây là ngôi Th y ình. Khán gi ng vây quanh b ao. Ti ng tr ng n i lên m i lúc m t r n ràng. R t m mành trúc, xu t hi n m t con r i b ng g l n b ng m t chú bé b n tu i, ôi m t y v tinh ngh ch, nét m t tươi cư i, m c chi c áo n p không tay, không khuy cài h cái b ng qu dưa r i c t ti ng hát... Hát xong, chú ti n l i bánh pháo treo trên m t cây sào c m gi a ao và châm l a. Pháo n ran m t nư c và ban ng ca c t ti ng hát báo hi u s p kéo c . Nh ng lá c n i lên t m t nư c và i t i c t c ph n ph t trư c gió. Ti ng tr ng càng thêm r n rã. M t con r ng lư t trên m t nư c. Hai con lân tranh m t qu c u l a theo nh p tr ng do m t con r i ánh. Con h c xòe hai cánh, m lên c m t con rùa ang r nư c m t h , v a bơi v a l c lư u. Sau trò t linh c a R ng, Lân, Rùa, H c, m t ngư ông i n. Ông th câu và m t lúc sau, m t chú cá c n câu gi y gi a. ó là c nh tư ng m t bu i bi u di n múa r i nư c, nh cao và tiêu bi u nh t c a ngh thu t múa r i Vi t Nam. Vì sao bi u di n múa r i trên nư c? Vì sao múa r i nư c là ngh thu t sân kh u c áo c a Vi t Nam? Hãy th phân lo i Theo P.L Mi-nhon (Mignon) trong cu n Bách khoa - Ph thông, t Ma-ri-on-nét (Marionnette - múa r i) là m t t gi m nh c a (Mariole) th i Trung c dùng ch nh ng b c tư ng cM ng trinh nh . Ngư i ta không th y t này trong các ngôn ng khác, t pup-pê trong ti ng c và puppet (búp bê) trong ti ng Anh ư c dùng g i con r i, vì v ngo i hình con r i trông gi ng con búp bê. Trên th gi i có nhi u lo i múa r i ư c x p lo i theo phương th c ho t ng. R i tay: g m m t cái u b ng g g t và m t túi v i r ng làm thân mình, con r i ho t ng ư c là nh các ngón tay và bàn tay c a ngư i i u khi n. R i que: g m m t que i u khi n u và mình và các que ph i u khi n hai tay. i n hình là r i que Ja-va và múa r i c n c a Vi t Nam. R i dây: con r i dây có y các b ph n ch y u: u, c , mình, chân tay... ghép vào nhau b i các kh p có th c ng ư c. B máy i u khi n g m m t bàn máy có các dây dài n i xu ng các b ph n c n ph i c ng c a con r i. R i Nh t B n: có kích thư c r t l n (0,8 mét n 1,3 mét) g m y các b ph n c a cơ th ngư i. Có ba ngư i i u khi n ng ng sau con r i. Ngư i i u khi n chính làm c ng u và tay ph i con r i. Ngư i i u khi n th hai làm c ng tay trái con r i và ngư i th ba i u khi n các chân con r i. Múa r i nư c Vi t Nam không n m trong các th lo i nói trên. Nh ng ngư i i u khi n múa r i nư c ng i âu? C nh b ao n i lên m t ngôi nhà làm b ng tre hay g ch g i là ngôi Th y ình, m t t m màn tre sơn nhi u màu s c khác nhau treo t mái nhà xu ng m t nư c. ng sau t m màn này, nh ng ngư i i u khi n ng ngâm mình trong nư c. Qua các khe h , h có th th y c nh di n các con r i và khán gi . Nh ng ngư i hát ng i bên c nh ngư i i u khi n con r i. ôi khi hát và nói thay cho các nhân v t r i. Nh c m Các nh c công ng i bên c nh nhà Th y ình và tr ng cái óng m t vai trò quan tr ng: nó ch ng nh ng báo hi u cho dân làng bi t bu i bi u di n b t u mà còn nh n m nh nh ng o n ngâm ng i ho c ca hát, nó m cho nh ng c nh hùng tráng như cu c di u hành c a quân lính hay trò múa lân. Các nh c khí gõ khác là mõ và thanh la. T i oàn múa r i trung ương, dàn nh c tương t như dàn nh c c a m t oàn chèo: ngoài tr ng, mõ, thanh la, sáo trúc, àn nh , còn có tiêu, àn tam th p l c. Tìm l i c i ngu n Trong cu n sách v múa r i nư c c a Tô Sanh ã c g ng khai thác ký c c a nh ng ngư i gi bí truy n trong múa r i. Ông ã n hơn m t trăm a phương còn gi các di tích c a múa r i nư c. Ông cũng ã tra c u các tác li u c , các b n chép tay và gia ph c a các c ngh nhân gi nh ng bí truy n múa r i. Cùng c ng tác v i các nhà s h c và kh o c h c xác nh niên i c a các Th y ình, ông ã tìm c các bài văn bia. Trên bia Sùng Thi n Diên Linh (Hà Nam Ninh) d ng năm 1121 ca ng i công tr ng c a vua Lý Nhân Tông, Nguy n Công B t có nói n trò máy như sau: Gi a dòng nư c lung linh, m t con rùa vàng l n n i lên i ba hòn ...