Nghiên cứu các nhân tố thành tạo sự đa dạng cảnh quan huyện Mai Sơn tỉnh Sơn La

Bài viết nghiên cứu các nhân tố thành tạo cảnh quan có ý nghĩa hết sức quan trọng, là cơ sở để xây dựng hệ thống phân loại và thành lập bản đồ cảnh quan. Trên lãnh thổ huyện Mai Sơn tỉnh Sơn La, do chịu chi phối của các quy luật cơ bản là quy luật địa đới, quy luật phi địa đới, quy luật địa phương nên điều kiện tự nhiên khá phức tạp. điều này thể hiện rất rõ ở các nhân tố của nền địa chất, điều kiện địa hình, khí hậu, thủy văn, thổ nhưỡng, thực vật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu các nhân tố thành tạo sự đa dạng cảnh quan huyện Mai Sơn tỉnh Sơn LaKhoa ðịa lý - 50 năm xây dựng và phát triển NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ THÀNH TẠO SỰ ðA DẠNG CẢNH QUAN HUYỆN MAI SƠN TỈNH SƠN LA VŨ QUỐC ðẠT Khoa ðịa lý, Trường ðại học Tây BắcI. ðẶT VẤN ðỀ Nghiên cứu các nhân tố thành tạo cảnh quan có ý nghĩa hết sức quan trọng, làcơ sở ñể xây dựng hệ thống phân loại và thành lập bản ñồ cảnh quan. Trên lãnh thổhuyện Mai Sơn tỉnh Sơn La, do chịu chi phối của các quy luật cơ bản là: quy luật ñịañới, quy luật phi ñịa ñới, quy luật ñịa phương nên ñiều kiện tự nhiên khá phức tạp.ðiều này thể hiện rất rõ ở các nhân tố của nền ñịa chất, ñiều kiện ñịa hình, khí hậu,thủy văn, thổ nhưỡng, thực vật... Chính sự hình thành, phát triển và sự tác ñộng qualại của các nhân tố này ñã tạo nên sự khác biệt về tự nhiên trong khu vực cũng nhưsự khác biệt về các ñơn vị cảnh quan lãnh thổ. Huyện Mai Sơn có tổng diện tích tự nhiên là 1410 km2 ñứng hàng thứ tư trongtỉnh, gồm có 21 xã và một thị trấn ñược xác ñịnh: - Từ 20 0 57’ 38’’ ñến 21 0 22’ 58’’ vĩ ñộ Bắc; 103 0 41’ 47’’ ñến 104 0 17’ 30’’ kinhñộ ðông. - Phía Bắc giáp thị xã Sơn La, huyện Thuận Châu, huyện Mường La, phía Tâygiáp huyện Sông Mã, phía ðông giáp huyện Bắc Yên, huyện Yên Châu, Phía Namgiáp Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Với vị trí ñịa lý như vậy huyện Mai Sơn nằm trong khu vực nhiệt ñới gió mùavà có ảnh hưởng rất lớn ñến các nhân tố hình thành cảnh quan, tạo cho lãnh thổnhững ñặc thù riêng về cảnh quan tự nhiên.II. CÁC NHÂN TỐ THÀNH TẠO CẢNH QUAN HUYỆN MAI SƠN1. ðặc ñiểm ñịa chất Nghiên cứu ñịa chất cảnh quan có ý nghĩa quan trọng trong tiến trình tìm hiểunguyên nhân phát sinh và phát triển cảnh quan huyện Mai Sơn. ðặc ñiểm ñịa chấttrong cảnh quan huyện Mai Sơn là kết quả tổng hòa của mối tương quan tác ñộnggiữa các yếu tố nội lực và ngoại lực kéo dài hàng trăm triệu năm trước ñây. Lãnh thổ huyện Mai Sơn có lịch sử phát triển tương ñối lâu dài, do nằm trênmiền ñịa máng Tây Bắc - một miền có mức ñộ hoạt ñộng kiến tạo và tân kiến tạokhá mạnh so với miền khác ở Việt Nam. Lãnh thổ có cấu trúc ñịa chất theo dạngtuyến theo hướng Tây Bắc-ðông Nam. Trong lịch sử phát triển của mình, cách ñây khoảng 500 triệu năm, lãnh thổhuện Mai Sơn ñã bị quá trình biển tiến nhấn chìm. Chế ñộ biển kéo dài hàng trăm82Nghiên cứu khoa học và ñổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy ñịa lýtriệu năm kết hợp với các vận ñộng sụt lún tạo ñiều kiện cho việc hình thành các tậpñá vôi và ñá phiến diện hiện nay phân bố rộng khắp trong vùng. Cách ñây khoảng 150 triệu năm vận ñộng tạo sơn Indoxini xảy ra mạnh trênkhu vực ñã tạo nên những nếp uốn khổng lồ kèm theo các hệ thống ñứt gãy chờmnghịch làm cho ñá vôi tầng giữa có tuổi cổ hơn trồi lên trên ñá phiến, ñá vôi tầngtrên có tuổi trẻ hơn. Vận ñộng tạo núi Tân Sinh làm cho lãnh thổ trẻ hóa, tuy mức ñộkhông lớn những cũng cải tạo thêm bề mặt ñịa hình khu vực. Trong giai ñoạn TânSinh các chuyển ñộng ngang ñi kèm với các chuyển ñộng nâng hạ ñã cải biến bìnhñồ cấu trúc cổ hình thành các kiến trúc tân kiến tạo, tạo nên sự phân dị của ñịa hình. Xét trên bình ñồ cấu trúc ñịa chất chung của lãnh thổ, khu vực nghiên cứu nằmtrong ñối xứng châu Mezozoi sông ðà, về thành phần ñá trong khu vực có tuổi từProtezozoi ñến Kainozoi: - ðại Protezozoi (PR) gồm: + Hệ tầng Nậm Lệ Protezozoi thượng Thế Cambri hạ (PR3 - €1 nl), thành phầnchủ yếu là ñá biến chất, ñá phiến thạch anh xerixit ñá phiến mica - granít, ñá phiếnxerixit - clorit phân bố ở các xã Phiêng Pằn, Chiềng Nơi, Chiềng Chung, MườngChanh... - ðại Palêôzoi (Pz) gồm: + ðiệp Sông Mã, Thế Cambri trung (€2 sm) cũng là ñá biến chất: ñá phiếnthạch anh xerixit chứa cuội filit màu ñen, ñá phiến lục, ñá thạch anh mica phân bố ởcác xã Chiềng Nơi, Chiềng Chung... + Thế Cambri thượng (€3) với thành phần thạch học chủ yếu là ñá vôi xen ñábiến chất gồm tập hợp các ñá: ñá vôi phân dải, ñá phiến xerixit phân bố ở khu vựcChiềng Dong, Chiềng Lương, Chiềng Kheo... + Thế ðêvôn sớm (D1), chủ yếu là ñá vôi màu ñen phân bố ở các xã MườngChanh, Chiềng Dong, Chiềng Ban, Chiềng Mai, Cò Nòi... + Thế ðêvôn giữa - muộn (D2-D3), gồm các ñá vôi phân lớp màu ñen, ñá phiếnsét, ñá phiến silic phân bố ở khu vực Chiềng Mung, Chiềng Mai, Cò Nòi. + Hệ Cácbon - Pecmi sớm (C-P1) gồm ñá vôi màu xám sáng, dạng khối, ñôikhi là ñá vôi phân lớp phân bố ở khu vực xã Mường Chanh, Chiềng Ban... + Thế Pécmi trung (P2), thành phần thạch học gồm: ñá phun trào bazơ, sạn kết,cát kết, ñá phiến sét, sét vôi, ñá vôi silic phân bố ở khu vực xã Chiềng Chung,Chiềng Dong, Chiềng Ve... - ðại Mezozoi (Mz) gồm: + Thế Triat sớm (T1) gồm tập hợp các ñá cát kết vôi, bột kết và ñá phiến sét màugụ phân bố ở các khu vực Chiềng Mai, Chiềng Mung, Mườn ...