Nhân tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng thương mại Việt Nam

Mục tiêu của nghiên cứu nhằm phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam và đề xuất các khuyến nghị giải pháp nhằm nâng cao tính hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhân tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng thương mại Việt Nam Nguyễn Thị Loan. Tạp chí Khoa học Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh, 63(6), 105-121 105 NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH HIỆU LỰC CỦA HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM NGUYỄN THỊ LOAN Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh Email: loan.dhnh@gmail.com (Ngày nhận: 31/05/2018; Ngày nhận lại: 12/07/2018; Ngày duyệt đăng: 31/10/2018) TÓM TẮT Mục tiêu của nghiên cứu nhằm phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam (VN) và đề xuất các khuyến nghị giải pháp nhằm nâng cao tính hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ (HTKSNB). Dựa trên cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu được xây dựng theo COSO 2013 về kiểm soát nội bộ, nghiên cứu tiến hành thu thập dữ liệu sơ cấp thông qua khảo sát 250 lãnh đạo và nhân viên của 26 NHTM tại VN trong năm 2017. Kết quả phân tích nhân tố khám phá EFA, phân tích phương sai thông qua phần mềm SPSS 20.0, ước lượng mô hình bằng phương pháp OLS đã cho thấy mức độ và chiều hướng ảnh hưởng của từng nhân tố đến tính hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ. Các nhân tố có ảnh hưởng tích cực và ảnh hưởng mạnh đến tính hiệu lực của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại NHTM VN lần lượt là nhân tố giám sát rủi ro, thủ tục kiểm soát, thông tin truyền thông và môi trường kiểm soát. Từ khóa: COSO 2013; Kiểm soát nội bộ; Tín dụng ngân hàng; Tính hiệu lực. Factors impact on the effectiveness of internal control systems in credit facilities in Vietnam commercial Banks ABSTRACT The study aims to analyse factors that affect the effectiveness of internal control systems in credit facilities in Vietnam commercial banks and we suggest some solutions to improve the effectiveness of internal control systems. The study used the theories and integrated framework by COSO Internal Control (2013) and it was carried out for collecting data from 250 managers and employees of 26 commercial banks in Vietnam in 2017. Using exploratory factor analysis (EFA), factor analysis in SPSS Statistics 20.0, forecasting models by OLS method, the findings showed that the degree and bias of each factor affect the effectiveness of internal control systems. The factors of risk assessment, control activities, information and communication, and the control environment will all work to the degree of effectiveness of internal control systems in Vietnam. Keywords: Bank credit; COSO Internal Control (2013); Internal control; The effectiveness. 106 Nguyễn Thị Loan. Tạp chí Khoa học Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh, 63(6), 105-121 1. Giới thiệu Trong các hoạt động kinh doanh tại các NHTM VN, hoạt động tín dụng là hoạt động tạo ra lợi nhuận cao nhất đối với phần lớn ngân hàng (Báo cáo tài chính của NHTM Việt Nam), tuy nhiên cũng là hoạt động tiềm ẩn rủi ro cao nhất. Với sự hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của VN hiện nay, Chính phủ đã dần nới lỏng các quy định kiểm soát đối với hoạt động ngân hàng, có sự gia tăng cạnh tranh và gia tăng ảnh hưởng của tình hình kinh tế thế giới và khu vực đối với hoạt động kinh doanh của các NHTM làm cho rủi ro trong hoạt động kinh doanh nói chung và rủi ro tín dụng nói riêng ngày càng gia tăng. Trong khi đó, vẫn còn những NHTM VN đang trong quá trình tái cơ cấu, giải quyết vấn đề nợ xấu. Vì vậy, nghiên cứu về KSNB của COSO và vận dụng để phân tích nhân tố tác động đến tính hiệu lực của kiểm soát nội bộ đối với hoạt động tín dụng tại các NHTM VN là cần thiết, có ý nghĩa cả về lí luận và thực tiễn. Về mặt lí luận, khẳng định các nhân tố và đưa ra bằng chứng thực nghiệm về sự tác động của các nhân tố đến tính hiệu lực của hệ thống KSNB hoạt động tín dụng tại NHTM VN. Về mặt thực tiễn, hướng đến gợi ý các chính sách có tính khả thi đối với NHTM góp phần nâng cao tính hiệu lực đối với kiểm soát hoạt động tín dụng tại ngân hàng. 2. Cơ sở lí thuyết về KSNB theo COSO và tổng quan nghiên cứu trước COSO (Committee of Sponsoring Organization) là Ủy ban thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Kì về việc chống gian lận về báo cáo tài chính, là tổ chức nghiên cứu, thống nhất và công bố hệ thống kiểm soát nội bộ. Với sự thay đổi rất lớn của môi trường hoạt động kinh doanh trong hơn 20 năm qua, Coso đã ban hành Khuôn mẫu thống nhất về HTKSNB vào tháng 5/2013, cập nhật và thay thế khuôn mẫu thống nhất về HTKSNB năm 1992, cho phù hợp với điều kiện môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp, công nghệ phát triển và toàn cầu hóa. Theo đó, “Kiểm soát nội bộ là một quá trình, chịu ảnh hưởng bởi hội đồng quản trị, người quản lí và các nhân viên của đơn vị, được thiết kế để cung cấp một sự đảm bảo hợp lí nhằm đạt được các mục tiêu về hoạt động hiệu quả, báo cáo tin cậy và tuân thủ quy định” (COSO, 2013). Đối với hoạt động tín dụng thì kiểm soát nội bộ phải đảm bảo hợp lý để vừa đạt các mục tiêu tín dụng có hiệu quả, vừa đảm bảo mức độ tin cậy của các thông tin báo cáo và tuân thủ pháp luật, các chính sách, các quy định. Theo khuôn mẫu lí thuyết về KSNB trong báo cáo COSO 1992, HTKSNB gồm 5 thành phần (nhân tố) là môi trường kiểm soát (MT), đánh giá rủi ro (ĐG), thủ tục kiểm soát (TTKS), thông tin truyền thông (TT) và giám sát (GS). Mô hình KSNB theo khuôn mẫu Coso năm 2013 vẫn gồm 5 nhân tố trên, nhưng có bổ sung thêm 17 nguyên tắc (Bảng 1). Bảng 1 Các nhân tố và nguyên tắc ảnh hưởng đến Hệ thống kiểm soát nội bộ theo COSO 2013 STT Nhân tố HTKSNB Nguyên tắc 1 Môi trường kiểm soát 1. Cam kết về tính trung thực và tuân thủ giá trị đạo đức 2. Chịu trách nhiệm giám sát 3. Thiết lập cơ cấu quyền hạn và trách nhiệm 4. Thực thi cam kết về năng lực 5. Đảm bảo trách nhiệm giải trình 2 Đánh giá rủi ro 6. Các mục tiêu phù hợp và cụ thể 7. Xác định và phân tích rủi ro Nguyễn Thị Loan. Tạp chí Khoa học Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh, 63(6), 105-121 STT Nhân tố HTKSNB 107 Nguyên tắc 8. Đánh giá rủi ro gian lận 9. Nhận diện và p ...