Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 2

Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 2. Lên men trong dạ cỏ. Các vi khuẩn bám chặt vào các thức ăn thô xanh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 2 Ch−¬ng 2 lªn men trong d¹ cáC¸c nguyªn lý c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh lªn men trong d¹ cá sÏ ®−îc th¶o luËn chi tiÕt ëch−¬ng nµy. HiÓu ®−îc qu¸ tr×nh lªn men ë d¹ cá sÏ gióp ng−êi ch¨n nu«i tr¸nh®−îc viÖc ph¶i chi tr¶ qu¸ nhiÒu cho thuèc thó y, dÞch vô thó y vµ ®«i khi tr¸nh ®−îcviÖc gia sóc bÞ chÕt g©y thiÖt h¹i lín.Qu¸ tr×nh lªn men trong d¹ cá cã thÓ so s¸nh nh− viÖc s¶n xuÊt r−îu. Cã nhiÒu c¸ch®Ó s¶n xuÊt r−îu ngon nh−ng c¸c nguyªn lý c¬ b¶n th−êng gièng nhau. C¸c nhµ s¶nxuÊt r−îu kh«ng chuyªn th−êng chØ dïng 2 hoÆc 3 lo¹i men khëi ®éng vµ c¸c men lµnh− nhau. ë d¹ cá cã rÊt nhiÒu lo¹i vi khuÈn, mçi lo¹i cã c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau v×vËy chóng cã thÓ chuyÓn ho¸ c¸c hydrat-cacbon phøc t¹p thµnh c¸c axit h÷u c¬ cungcÊp cho vËt chñ. C¸c vi khuÈn b¸m chÆt vµo c¸c m¶nh thøc ¨n th« xanh vµ tiªuho¸ c¸c nguyªn nguyªn liÖu nµy (H×nh 11). Ng−êi ch¨n nu«i cã tr¸ch nhiÖm kiÓmso¸t nhiÒu nåi lªn men phøc t¹p v× hä cã nhiÒu gia sóc nhai l¹i nu«i trong tr¹i cñam×nh.H×nh 11. C¸c vi khuÈn b¸m chÆt vµo c¸c m¶nh thøc ¨n th« xanh vµ tiªu ho¸c¸c nguyªn liÖu nµy. ¶nh: Rowett Research Institute.C¸c nguyªn lý c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh lªn menGia sóc nhai l¹i ®· tiÕn ho¸ ®Ó lªn men c¸c lo¹i thøc ¨n nhê sù trî gióp cña hÖ visinh vËt d¹ cá. §©y lµ mét sù lùa chän tuyÖt vêi cho c¸c nguyªn liÖu nhiÒu x¬ nh−cá, cá kh«, thøc ¨n ñ chua vµ r¬m v× b¶n th©n gia sóc kh«ng thÓ ph©n gi¶i xenlulozathµnh c¸c s¶n phÈm chóng cã thÓ sö dông ®−îc. Qu¸ tr×nh lªn men kh«ng ph¶i lµmét lùa chän ®Æc biÖt tèt khi gia sóc ¨n c¸c thøc ¨n tinh hçn hîp, bëi v× qu¸ tr×nhlªn men lµm mÊt n¨ng l−îng vµ gia sóc cã thÓ tiªu ho¸ tinh bét mµ kh«ng cÇn ph¶ilªn men nguyªn liÖu nµy.H×nh 12. Lªn men trong d¹ cá lµm mÊt n¨ng l−îng d−íi d¹ng khÝ mªtan 9 thøc ¨n Lªn men Gia sóc cã thÓ Mªtan Sinh nhiÖt sö dông 70-85% 6-15% 6-7%Qu¸ tr×nh lªn men c¸c lo¹i thøc ¨n còng cã nh÷ng bÊt lîi. §ã lµ viÖc mÊt nhiÖtd−íi d¹ng c¸c chÊt khÝ, chñ yÕu lµ khÝ mªtan ®−îc gia sóc th¶i ra ngoµi th«ngqua î h¬i vµ mÊt nhiÖt khi lªn thøc ¨n, nhiÖt nµy còng ®−îc gia sóc th¶i ra ngoµi(H×nh 12). Tuy nhiªn, cã mét sù ph©n c«ng lao ®éng tuyÖt vêi gi÷a hÖ vi sinh vËt vµgia sóc nh»m ®¶m b¶o r»ng c¸c vi khuÈn kh«ng sö dông hÕt tÊt c¶ c¸c lo¹i thøc ¨n.§iÒu nµy hoµn toµn cã thÓ x¶y ra v× vi sinh vËt kh«ng sö dông oxy khi lªn men thøc¨n. V× vËy vi sinh vËt chØ s¶n xuÊt ra c¸c axit h÷u c¬ nh− axit axªtic, propionic vµbutyric. Gia sóc (vËt chñ) sÏ hÊp thu c¸c axit nµy vµ sö dông chóng nhê sù hç trîcña oxy. §©y lµ nguyªn lý c¬ b¶n rÊt quan träng. KÕt qu¶ cuèi cïng lµ gia sóc nhail¹i kh«ng thÓ chuyÓn ho¸ thøc ¨n thµnh n¨ng l−îng cña c¬ thÓ gièng nh− ®éng vËtd¹ dµy ®¬n: lîn vµ gia cÇm do x¶y ra qu¸ tr×nh mÊt n¨ng l−îng vµ khÝ khi vi sinh vËtd¹ cá lªn men thøc ¨n. C¸c ®éng vËt d¹ dµy ®¬n, ng−îc l¹i, l¹i kh«ng thÓ tiªu ho¸xenloloza tèt nh− gia sóc nhai l¹i. BÊt cø lo¹i xenluloza nµo còng cã thÓ ®−îc lªnmen, ë phÇn cuèi cña ®−êng tiªu ho¸ lµ ruét giµ. Cã hai lo¹i h×nh tiªu ho¸ ®−îc biÕt®Õn ®ã lµ lªn men ë d¹ dµy tr−íc vµ lªn men ë phÇn sau cña ®−êng tiªu ho¸. Ngùa lµmét vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ lo¹i gia sóc lªn men cã hiÖu qu¶ thøc ¨n ë phÇn sau cña®−êng tiªu ho¸.Nh÷ng thuËn lîi vµ bÊt lîi cña qu¸ tr×nh lªn men ë d¹ dµy tr−íc vµ phÇn saucña ®−êng tiªu ho¸.ThuËn lîi cña qu¸ tr×nh lªn men ë d¹ dµy tr−íc lµ kÝch th−íc cña d¹ dµy cho phÐpc¸c lo¹i thøc ¨n tån t¹i l©u trong d¹ dµy, v× thÕ c¸c thøc ¨n lªn men chËm còng cãthÓ ®−îc sö dông. VÊn ®Ò thø hai quan träng h¬n lµ c¸c tÕ bµo vi khuÈn ph¸t triÓn®−îc nhê qu¸ tr×nh lªn men thøc ¨n trong d¹ cá cã chøa mét l−îng lín protein, c¸cprotein vi sinh vËt nµy sÏ ®i xuèng d¹ dµy thËt (mói khÕ) cïng víi dÞch d¹ cá vµ c¸ch¹t thøc ¨n akÝch th−íc nhá, chóng lµ nguån protein quan träng cung cÊp cho vËtchñ. Gia sóc nhai l¹i th−ëng c«ng cho sù phôc vô cña vi sinh vËt b»ng c¸ch lµm chothøc ¨n s½n cã ®Ó vi sinh vËt tiªu ho¸ chóng.BÊt lîi chÝnh cña qu¸ tr×nh lªn men thøc ¨n ë d¹ dµy tr−íc lµ ®èi víi c¸c lo¹i thøc ¨nkh«ng cÇn lªn men nh− tinh bét trong c¸c lo¹i ngò cèc, lªn men ®· lµm tiªu tèn métl−îng n¨ng l−îng kh«ng cÇn thiÕt. Lªn men thøc ¨n ë d¹ dµy tr−íc còng cã mét sèbÊt lîi khi sö dông thøc ¨n protein, vÊn ®Ò nµy sÏ ®−îc th¶o luËn ë ch−¬ng sau. C¸c 10vi sinh vËt kh«ng chØ lªn men xenluloza, tinh bét mµ chóng cßn lªn men protein.Thùc tÕ, qu¸ tr×nh lªn men protein s¶n sinh Ýt protein vi sinh vËt h¬n lµ khi lªn mencïng mét l−îng xenluloza vµ tinh bét. Thêi gian l−u l¹i c¸c thøc ¨n l©u trong d¹ cámét phÇn lµ do kÝch th−íc cña cöa th«ng gi÷a d¹ cá vµ c¸c d¹ d−íi. Cöa th«ng nµy®−îc gäi lµ lç tæ ong-l¸ s¸ch, cöa nµy cã bÊt lîi lµ ®ßi hái gia sóc ph¶i nhai, nhai l¹ivµ nhu ®éng d¹ cá nhiÒu lÇn ®Ó kÝch cì thøc ¨n ®ñ nhá cã thÓ ®i qua cöa nµy xuèngd¹ dµy phÝa d−íi.ThuËn lîi lín cña qóa tr×nh lªn men ë phÇn sau ®−êng tiªu ho¸ lµ thøc ¨n tiªu ho¸®−îc ®−îc lªn men b×nh th−êng ë d¹ cá, chØ nh÷ng nguyªn liÖu kh«ng thÓ tiªu ho¸trùc tiÕp t¹i d¹ cá sÏ ®−îc lªn men ë phÇn nµy.BÊt lîi chñ yÕu cña qóa tr×nh lªn men ë phÇn sau ®−êng tiªu ho¸, ®Æc biÖt trongtr−êng hîp xenluloza lµ thµnh phÇn chÝnh trong khÈu phÇn, lµ c¸c tÕ bµo vi khuÈn®−îc h×nh thµnh t¹i d¹ cá sÏ bµi tiÕt theo ph©n vµ kh«ng ®−îc tiªu ho¸. Tuy nhiªn,thá râ rµng lµ ®∙ tæ chøc mét lèi sèng hîp lý cho m×nh, kh¾c phôc ®−îc bÊt lîitrªn b»ng c¸ch ¨n mét sè l−îng lín ph©n mÒm do m×nh th¶i ra (H×nh 13), vµb»ng c¸ch nµy chóng lîi dông ®−îc c¸c thuËn lîi trong qu¸ tr×nh lªn men. Mét bÊtlîi kh¸c lµ phÇn sau ®−êng tiªu ho¸ th−êng kh«ng ®ñ lín ®Ó thøc ¨n l−u l¹i l©u v× thÕtû lÖ tiªu ho¸ c¸c thøc ¨n xenluloza nh− cá kh«, thøc ¨n ñ ch ...