Phát triển nông nghiệp bền vững ở Việt Nam trong bối cảnh mới của hội nhập kinh tế quốc tế

Nghiên cứu này phân tích tác động của bối cảnh mới của hội nhập kinh tế quốc tế bao gồm sự tham gia các cơ chế liên kết kinh tế quốc tế kiểu mới của Việt Nam như TPP, AEC cùng nhiều cơ chế đã và đăng ký kết khác đến phát triển bền vững ngành nông nghiệp. Kết quả nghiên cứu cung cấp nền tảng lý luận và thực tiễn quan trọng cho các bên trong việc hoạch định chính sách liên quan.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phát triển nông nghiệp bền vững ở Việt Nam trong bối cảnh mới của hội nhập kinh tế quốc tế PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH MỚI CỦA HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ SUSTAINABLE AGRICULTURE DEVELOPMENT IN VIETNAM IN THE NEW CONTEXT OF INTERNATIONAL ECONOMIC INTEGRATION NCS. Lưu Tiến Dũng Trường Đại học Lạc Hồng Tóm tắt Nông nghiệp Việt Nam sau 30 Đổi mới đã đạt được rất nhiều thành tựu to lớn, đóng góp quan trọng cho tăng trưởng, xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an ninh lương thực, ổn định chính trị và công bằng xã hội. Tuy nhiên, giá trị sản xuất, mô hình tăng trưởng khu vực nông nghiệp vẫn chủ yếu theo chiều rộng, thâm dụng nguồn lực, cấu trúc tăng trưởng chưa hiệu quả và bền vững. Trong khi, dưới những áp lực mới của hội nhập kinh tế quốc tế và biến đổi khí hậu, ngành nông nghiệp đang gặp nhiều khó khăn và thách thức bên cạnh những cơ hội to lớn cho phát triển bền vững. Nghiên cứu này phân tích tác động của bối cảnh mới của hội nhập kinh tế quốc tế bao gồm sự tham gia các cơ chế liên kết kinh tế quốc tế kiểu mới của Việt Nam như TPP, AEC cùng nhiều cơ chế đã vàđang ký kết khác đến phát triển bền vững ngành nông nghiệp. Kết quả nghiên cứu cung cấp nền tảng lý luận và thực tiễn quan trọng cho các bên trong việc hoạch định chính sách liên quan. Từ khóa:AEC; Doanh nghiệp nông nghiệp; Nông dân; Phát triển nông nghiệp bền vững; TPP Abstract Vietnam agriculture after nearly 30 years of reform has being playeda strategic role in strongly contributing to the growth, poverty reduction, food security, political stability and social welfare. However, the value of production and the growth model of agriculture sector are mainly in extensive manner; resources intensive – driven and output structure are not effective and sustainable. While under emerged pressures and impacts of climate change and international economic integration, in addition to opportunities,agriculture sector is facing many difficulties and challenges for sustainable development. This study analyzed impact of the new context of international economic integration including participation of Vietnam in new style of integrated institutions such as the TPP, AEC and others towardssustainable agriculture development. The results from this study providedstrong principles of policy and practice for stakeholders in boosting sustainable development in Vietnam. Key words:the AEC; Agriculture corporates; Farmers; Sustainable agriculture development; the TPP 1. GIỚI THIỆU Vai trò của ngành nông nghiệp đối với kinh tế của mỗi quốc gia trong quá trình tăng trưởng và phát triển là rất to lớn thông qua cung cấp nguồn lực, đầu vào cho các ngành kinh tế khác, có mối quan hệ phụ thuộc qua lại với ngành công nghiệp, thúc đẩy công nghiệp hóa 789 (Johnston và Mellor, 1961; Kuznets, 1964; Timmer, 2002). Ở Việt Nam, đứng trước áp lực công nghiệp hóa với những mô hình tăng trưởng được áp dụng làm cho vai trò của nông nghiệp với nền kinh tế trong nhiều giai đoạn bị suy giảm, coi nhẹ. Nhưng đứng trước những yêu cầu mới của phát triển kinh tế - xã hội, nông nghiệp đang dần lấy lại được vai trò và do đó cần đặt nông nghiệp vào vị trí đúng trong mô hình tăng trưởng với việc đưa ra các chính sách hỗ trợ, phân bổ nguồn lực xã hội hợp lý hơn phục vụ cho nhiệm vụ đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững của nền kinh tế và ngành nông nghiệp theo Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI (2011) đã đề ra. Tuy nhiên, tăng trưởng nông nghiệp trong thời gian qua chủ yếu theo chiều rộng, mô hình tăng trưởng hiện nay mới chỉ tạo ra khối lượng nhiều nhưng giá trị thấp, hiệu quả sử dụng tài nguyên chưa cao và đang dần đi đến giới hạn. Các vấn đề về biến đổi khí hậu, thói quen sản xuất thiếu quan tâm đến môi trường đang gây ra những tác động to lớn đối với ngành nông nghiệp. Trong khi đời sống của đại đa số người nông dân ở Việt Nam đều hết sức khó khăn khi đa phần lực lượng lao động của nền kinh tế vẫn nằm ở khu vực nông thôn, thu nhập và việc làm không được đảm bảo. Hơn hết, áp lực của bối cảnh mới hội nhập kinh tế quốc tế với sự tham gia tích cực của Việt Nam vào các cơ chế liên kết kinh tế kiểu mới như TPP, AEC, FTA của Việt Nam - Liên minh kinh tế Á Âu và nhiều hiệp định hợp tác khác mà ở đó nông nghiệp là một trong những vấn đề được quan tâm hợp tác hàng đầu sẽ tạo ra những cơ hội to lớn để ngành nông nghiệp Việt Nam chuyển mình thay đổi sâu sắc chất lượng tăng trưởng và phát triển bền vững nhưng đồng thời cũng tạo ra những thách thức hết sức to lớn, rõ ràng nếu không có những bước chuẩn bị kịp thời. Nghiên cứu này phân tích tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đến phát triển bền vững ngành nông nghiệp ở Việt Nam từ đó cung cấp bằng chứng lý luận và thực tiễn quan trọng cho các bên liên quan trong việc hoạch định chính sách kinh tế, xã hội. Các phần tiếp theo của nghiên cứu này gồm (ii) thực trạng phát triển nông nghiệp bền vững ở Việt Nam, (iii) tác động của bối cảnh mới của hội nhập kinh tế quốc tế đến phát triển bền vững ngành nông nghiệp việt nam và (iv) một số chính sách đề xuất. 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM, GIAI ĐOẠN 1989 - 2014 Mặc dù chưa có sự thống nhất hoàn toàn nhưng hầu hết các nhà kinh tế học đều đồng tình rằng phát triển nông nghiệp bền vững là mô hình phát triển mà trong đó có sự ràng buộc giữa bền vững về kinh tế hay sự tăng trưởng của nông nghiệp với môi trường tự nhiên, sự nghèo đói, môi trường con người của nông dân và người dân nông thôn (Douglass, 1984; Nijkamp và cộng sự, 1990; Pearce và cộng sự, 1993; WCED, 1987; Rao và Rogers, 2006; Jules Pretty, 2008). Phần này sẽ làm rõ thực trạng phát triển nông nghiệp bền vững ở Việt Nam giai đoạn 1989 – 2014 trên ba trụ cột kinh tế, m ...