Quan họ

Quan họ (còn được gọi là Quan họ Bắc Ninh, Quan họ Bắc Giang hay Quan họ Kinh Bắc...) là những làn điệu dân ca của vùngđồng bằng Bắc Bộ, Việt Nam; tập trung chủ yếu ở vùng Kinh Bắc - tức Bắc Ninh và Bắc Giang. Tên gọi Quan họ Bắc Ninh không có nghĩa tỉnh Bắc Ninh là chủ thể chính của thể loại dân ca này, Bắc Ninh hay Kinh Bắc được hiểu là tỉnh Bắc Ninh cũ, ngày 10 tháng 10 năm 1895, tỉnh Bắc Giang tách khỏi tỉnh Bắc Ninh. Tuy nhiên, loại hình dân...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quan họ Quan h Quan h (còn đư c g i là Quan h B c Ninh, Quan h B c Giang hay Quan h Kinh B c...) là nh ng làn đi u dân ca c a vùngđ ng b ng B c B , Vi t Nam; t p trung ch y u vùng Kinh B c - t c B c Ninh và B c Giang. Tên g i Quan h B c Ninh không có nghĩa t nh B c Ninh là ch th chính c a th lo i dân ca này, B c Ninh hay Kinh B c đư c hi u là t nh B c Ninh cũ, ngày 10 tháng 10 năm 1895, t nh B c Giang tách kh i t nh B c Ninh. Tuy nhiên, lo i hình dân ca này ch y u phát tri n m nh vùng ven sông C u, m t ranh gi i t nhiên c a hai t nh.[1] Theo các nhà nghiên c u, tên g i di s n này có th thay đ i theo th i gian, do các ch th văn hóa t o ra.[ Ngày 30 tháng 9 năm 2009, t i kỳ h p l n th 4 c a y ban liên chính ph Công ư c UNESCO B o v di s n văn hóa phi v t th (t ngày 28 tháng 9 t i ngày 2 tháng 10 năm 2009), quan h đã đư c công nh n là di s n phi v t th đ i di n c a nhân lo i[3][4][5] sau nhã nh c cung đình Hu , không gian văn hóa C ng Chiêng Tây Nguyên và cùng đ t v i ca trù. Ngu n g c Ý nghĩa t Quan h thư ng đư c tách thành hai t r i lý gi i nghĩa đen v m t t nguyên c a quan và c a h . Đi u này d n đ n nh ng ki n gi i v Quan h xu t phát t âm nh c cung đình, hay g n v i s tích m t ông quan khi đi qua vùng Kinh B c đã ngây ng t b i ti ng hát c a li n anh li n ch đó và đã d ng bư c đ thư ng th c (h ). Tuy nhiên cách lý gi i này đã b qua nh ng thành t c a không gian sinh ho t văn hóa quan h như hình th c sinh ho t (nghi th c các phư ng k t h khi n anh hai, ch hai su t đ i ch là b n, không th k t thành duyên v ch ng), di n xư ng, cách th c t ch c và giao lưu, l i s d ng t ng đ i nhau v nghĩa và thanh đi u trong sinh ho t văn hóa đ i đáp dân gian. M t s quan đi m l i cho r ng Quan h b t ngu n t nh ng nghi l tôn giáo dân mang y u t ph n th c ch không ph i Quan h có ngu n g c t âm nh c cung đình, ho c có quan đi m nh n đ nh di n ti n c a hình th c sinh ho t văn hóa chơi Quan h b t ngu n t nghi l tôn giáo dân gian qua cung đình r i tr l i v i dân gian. Nh n đ nh khác d a trên phân tích ng nghĩa t ng trong các làn đi u và không gian di n xư ng l i cho r ng Quan h là quan h c a m t nhóm nh ng ngư i yêu quan h vùngKinh B c. Tuy v y v n chưa có quan đi m nào đư c đa s các h c gi ch p nh n[6]. Quan h ngày nay không ch là l i hát giao duyên (hát đ i) gi a li n anh (bên nam, ngư i nam gi i hát quan h ) và li n ch (bên n , ngư i ph n hát quan h ) mà còn là hình th c trao đ i tình c m gi a li n anh, li n ch v i khán gi . M t trong nh ng hình th c bi u di n hát quan h m i là ki u hát đ i đáp gi a li n anh và li n ch . K ch b n có th di n ra theo n i dung các câu hát đã đư c chu n b t trư c ho c tùy theo kh năng ng bi n c a hai bên hát. Quan h truy n th ng Quan h truy n th ng ch t n t i 49 làng Quan h g c x Kinh B c[7] Quan h truy n th ng là hình th c t ch c sinh ho t văn hóa dân gian c a ngư i dân Kinh B c, v i nh ng quy đ nh nghiêm ng t, kh t khe đòi h i li n anh, li n ch ph i am tư ng tiêu chu n, tuân theo lu t l . Đi u này gi i thích lý do ngư i dân Kinh B c thích thú chơi Quan h , không ph i là hát Quan h [8] Quan h truy n th ng không có nh c đ m và ch y u hát đôi gi a li n anh và li n ch vào d p l h i xuân thu nh kỳ các làng quê. Trong quan h truy n th ng, đôi li n anh đ i đáp v i đôi li n ch đư c g i là hát h i, hát canh; hát c b n, c nhóm li n anh đ i đáp cùng c nhóm li n ch đư c g i là hát chúc, m ng, hát th . - Chơi quan h truy n th ng không có khán gi , ngư i trình di n đ ng th i là ngư i thư ng th c (thư ng th c cái tình c a b n hát). Nhi u bài quan h truy n th ng v n đư c các li n anh, li n ch chơi quan h ưa thích đ n t n ngày nay như La r ng, Tình tang, B n kim lan, Cái , Cây g o. Quan h m i Quan h m i còn đư c g i là hát Quan h , là hình th c bi u di n (hát) quan h ch y u trên sân kh u ho c trong các sinh ho t c ng đ ng T t đ u xuân, l h i, ho t đ ng du l ch, nhà hàng,... Th c t , quan h m i đư c trình di n vào b t kỳ ngày nào trong năm. Các băng đĩa CD, DVD v quan h ngày nay đ u là hình th c quan h bi u di n trên sân kh u, t c quan h m i. Quan h m i luôn có khán thính gi , ngư i hát trao đ i tình c m v i khán thính gi không còn là tình c m gi a b n hát v i nhau. Quan h m i không còn n m không gian làng xã mà đã vươn ra nhi u nơi, đ n v i nhi u thính gi các qu c gia trên trên th gi i. Quan h m i có hình th c bi u di n phong phú hơn quan h truy n th ng, bao g m c hát đơn, hát đôi, hát t p, hát có múa ph h a... Quan h m i c i biên các bài b n truy n th ng theo hai cách: không có ý th c và có ý th c[9] Dù ít hay nhi u nhưng hình th c hát quan h có nh c đ m đư c coi là cách c i biên không có ý th c. Đa s các bài quan h m i thu c d ng c i biên này. C i biên có ý th c là nh ng bài b n đã c i biên c nh c và l i c a bài b n ...