SA SÚT TRÍ TUỆ DẠNG ALZHEIMR Ở NGƯỜI CAO TUỔI

Phân loại bệnh tật của Tổ chức Y tế Thế giới (ICD - X): “Sa sút trítuệ là tập hợp các rối loạn có xu hướng tiến triển về trí nhớ và quá trình ýniệm hoá, ở mức độ gây ảnh hưởng xấu tới hoạt động sống hàng ngày, xuấthiện tối thiểu từ 6 tháng nay với rối loạn ít nhất một trong những chức năngnhư ngôn ngữ, tính toán, phán xét, tư duy trừu tượng, điều vận động tác,nhận biết hoặc biến đổi nhân cách”....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SA SÚT TRÍ TUỆ DẠNG ALZHEIMR Ở NGƯỜI CAO TUỔI SA SÚT TRÍ TUỆ DẠNG ALZHEIMR Ở NGƯỜI CAO TUỔI TS. BS. Đỗ Thị Khánh HỷMỤC TIÊU HỌC TẬP Trình bày được phân loại sa sút trí tuệ. 1. Trình bày được triệu chứng lâm sàng của bệnh Alzheimer. 2. Nêu được các xét nghiệm cần làm cho mỗi bệnh nhân Alzheimer 3. Trình bày được các biện pháp điều trị bệnh Alzheimer 4.1. THUẬT NGỮ VÀ ĐỊNH NGHĨA Phân loại bệnh tật của Tổ chức Y tế Thế giới (ICD - X): “ Sa sút trítuệ là tập hợp các rối loạn có xu hướng tiến triển về trí nhớ và quá trình ýniệm hoá, ở mức độ gây ảnh hưởng xấu tới hoạt động sống hàng ngày, xuấthiện tối thiểu từ 6 tháng nay với rối loạn ít nhất một trong những chức năngnhư ngôn ngữ, tính toán, phán xét, tư duy trừu tượng, điều vận động tác,nhận biết hoặc biến đổi nhân cách”. Qua định nghĩa này chúng ta thấy SSTTlà trạng thái bệnh lý mắc phải, ở não và có tổn thương dần chức năng trítuệ. Hệ quả của tổn thương này là làm suy yếu dần khả năng thích nghi củabệnh nhân trong môi trường sống, nhất là khi phải đối mặt với những tìnhhuống mới, lạ và cuối cùng làm mất khả năng độc lập của bệnh nhân.2. PHÂN LOẠI SA SÚT TRÍ TUỆ Dựa vào nguyên nhân có thể phân loại SSTT như sau:2.1. SSTT tiên phát Bệnh Alzheimer- Bệnh Pick- Hội chứng SSTT thuỳ trán- SSTT phối hợp gồm cả bệnh Alzheimer-2.2. SSTT do nguyên nhân mạch máu SSTT do nhồi máu đa ổ- SSTT do nhồi máu tại vị trí trọng yếu- 207 Trạng thái ổ khuyết- Bệnh Binswanger- SSTT do mạch loại phối hợp-2.3. SSTT trong bệnh thể Lewy SSTT trong bệnh Parkinson- Liệt trên nhân tiến triển- Bệnh thể Lewy lan toả-2.4. SSTT do ngộ độc Do rượu- Do phơi nhiễm với kim loại nặng hoặc các độc tố khác-2.5. SSTT do bệnh truyền nhiễm Siêu vi khuẩn: trong HIV-AIDS, sau viêm não- Xoắn khuẩn: giang mai thần kinh, bệnh Lyme- Prion: bệnh Creutzfeldt-Jakob-2.6. SSTT do cấu trúc não bất thường Não úng thuỷ áp lực bình thường- Tụ máu mạn tính dưới màng cứng- U não-2.7. Một số bệnh gây SSTT, có thể hồi phục được Suy giáp trạng- Trầm cảm- Thiếu vitamin B12, folate- Căn cứ vào mức phổ biến thì hai nhóm SSTT tiên phát và do nguyênnhân mạch máu chiếm tỷ lệ cao, 90% các trường hợp.3. BỆNH ALZHEIMER Bệnh Alzheimer (BA) thuộc loại SSTT nhóm tiên phát. Bệnh lần đầutiên được Alois Alzheimer mô tả năm 1907. Tại Hoa Kỳ hiện tại có tới 4,5triệu người bị và con số này sẽ tăng gấp 3 lần trong 4-5 thập kỷ tới. Căn cứvào số liệu điều tra của Viện Lão khoa quốc gia, với ước lượng bệnh 208Alzheimer chiếm khoảng 60% trong tổng số SSTT thì ở Việt Nam có khoảng230.000 người.3.1. Các yếu tố nguy cơ: Tuổi cao, gia đình có người mắc bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson, giới tính nữ và chấn thương sọ não là những yếu tố nguy cơ cao.3.2. Những biến đổi giải phẫu bệnh Teo não- Mảng già (mảng lão suy, mảng viêm thần kinh- Bệnh mạch bột hoá- Thoái hoá tơ thần kinh- Thoái hoá hốc-hạt- Mất nơ-ron- Biến đổi ở các hệ thống dẫn truyền thần kinh-3.3. Các giả thuyết bệnh căn Di truyền- Truyền nhiễm- Độc tố môi trường- Tuy nhiên chưa đủ những dữ liệu nghiên cứu dịch tễ học cần thiết để khẳng định vai trò của mỗi yếu tố đó.3.4. Triệu chứng lâm sàng Có 8 tham số đánh giá được lựa chọn để nhận định đánh giá BA trên lâm sàng: Khả năng tập trung và tính toán- Trí nhớ ngắn hạn (trí nhớ mới)- Trí nhớ dài hạn- Khả năng định hướng- Khả năng tự chăm sóc- Ngôn ngữ- Khả năng chức năng- Khí sắc và tập tính- 209 Nhìn chung, diễn biến tự nhiên của bệnh Alzheimer là suy giảm dần dầnchức năng trí tuệ trong khoảng thời gian từ 2 cho đến 29 năm, dẫn tới phụthuộc hoàn toàn và tử vong vì suy dinh dưỡng, vì một tai nạn hoặc bệnhtruyền nhiễm nào đó. Thời gian trung bình từ khi phát hiện bệnh đến lúc tửvong là 8 - 10 năm. Trong BA rối loạn trí nhớ là triệu chứng trọng tâm và bắtbuộc phải có. Cách phân chia giai đoạn thích hợp nhất hiện nay là dựa vào những tiêuchí như mức biểu hiện của rối loạn các chức năng nhận thức, mức ảnhhưởng tới các hoạt động sống hàng ngày và điểm thực hiện Test Đánh giáTối thiểu Trạng thái Tâm trí (MMSE, Mini Mental State Examination).Dựa vào những tiêu chí trên có thể chia sa sút trí tuệ theo 3 mức độ như sau:a. Sa sút trí tuệ mức độ nhẹ, sớm (MMSE: 20 - 25 điểm) Triệu chứng thường gặp nhất là suy giảm trí nhớ gần. Bệnh nhân haynhắc đi nhắc lại sau chỉ vài phút cùng một câu hỏi hoặc quên chỗ để các đồvật của mình. Việc quên chỗ để đồ vật có thể dẫn tới nghi ngờ là những đồvật đó bị mất cắp. Có biểu hiện khó tìm từ vựng: không thể nhớ được từthích hợp nên bệnh nhân đành phải nói vòng (đôi giày được gọi là cái mang ởchân, cái chén được gọi là cái để uống nước…). Một số hoạt động sinh hoạthàng ngày quen thuộc trở nên khó khăn hơn (giữ tiền, việc nhà...). Thay đổivề mức hoạt động chức năng là nhân tố chủ chốt cho chẩn đoán. Một sốbiểu hiện khác của sa sút trí tuệ nhẹ là: rối loạn nhân cách, xúc cảm khôngổn định, khả năng phán xét yếu. Người thân có thể nhận thấy bệnh nhânkhông còn như trước đây, có một số biểu hiện bất thường (ví dụ tự nhiêntrở nên ăn mặc cẩu thả). Ngoài ra còn có thể có biểu hiện trầm cảm hoặchưng cảm (sảng khoái). Mặc dù ở giai đoạn này chưa có rối loạn khả năng về mặt xã hộinhưng bệnh nhân thể hiện rõ nét hơn những đặc tính như bồn chồn, thù hằn,dễ kích động, nhất là khi phải đối diện với những khó khăn về mặt trí tuệ.Trong giai đoạn này bệnh nhân có thể vẫn sinh hoạt bình thường trong điềukiện tại gia quen thuộc. Khi có thay đổi đột ng ...