Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài tới bất bình đẳng thu nhập ở Việt Nam

Bài viết này phân tích ảnh hưởng của đầu tư trực tiếp nước ngoài (Foreign Direct Investment - FDI) tới bất bình đẳng thu nhập ở Việt Nam, sử dụng dữ liệu bảng cho 63 tỉnh/thành phố trong giai đoạn 2010-2018.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài tới bất bình đẳng thu nhập ở Việt Nam Tạp chí Quản lý và Kinh tế quốc tế Trang chủ: http://tapchi.ftu.edu.vn TÁC ĐỘNG CỦA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TỚI BẤT BÌNH ĐẲNG THU NHẬP Ở VIỆT NAM Hồ Đình Bảo1 Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội, Việt Nam Nguyễn Phúc Hải Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội, Việt Nam Đỗ Quỳnh Anh Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội, Việt Nam Trần Toàn Thắng Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế - Xã hội Quốc gia, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Hà Nội, Việt Nam Ngày nhận: 13/8/2020; Ngày hoàn thành biên tập: 27/8/2020; Ngày duyệt đăng: 7/9/2020 Tóm tắt: Nghiên cứu này phân tích ảnh hưởng của đầu tư trực tiếp nước ngoài (Foreign Direct Investment - FDI) tới bất bình đẳng thu nhập ở Việt Nam, sử dụng dữ liệu bảng cho 63 tỉnh/thành phố trong giai đoạn 2010 - 2018. Kết quả thực nghiệm từ mô hình kinh tế lượng không gian cho thấy FDI có xu hướng làm gia tăng bất bình đẳng thu nhập tại các địa phương, bao gồm cả ảnh hưởng trực tiếp và ảnh hưởng lan tỏa không gian. Phân tích so sánh tiền lương giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước cũng cho thấy tồn tại sự bất bình đẳng thu nhập. Điều này có thể lý giải bởi nguyên nhân do FDI được phân bổ không đồng đều giữa các tỉnh, vùng kinh tế và được cộng hưởng với tính linh hoạt của d ng lao động di cư. Kết quả nghiên cứu này hàm ý rằng, để đảm bảo phát triển bền vững, chính sách thu hút và sử dụng FDI cần được gắn kết với chính sách an sinh xã hội và giảm thiểu bất bình đẳng thu nhập. Từ khóa: Đầu tư trực tiếp nước ngoài, Bất bình đẳng thu nhập, Kinh tế lượng không gian IMPACTS OF FOREIGN DIRECT INVESTMENT ON INCOME INEQUALITY IN VIETNAM Abstract: This study analyzes the impact of foreign direct investment (FDI) on income inequality in Vietnam, using panel data for 63 provinces for the period of 2010-2018. Empirical result from the spatial econometric model shows that FDI tends to increase income inequality, including both direct and spatial spillover effects. A comparative analysis of wages in FDI and domestic firms also confirms the existence of income inequality. This can be explained by the reason that FDI is unevenly distributed among provinces and economic regions, resonated with the flexibility of the labor migration flow. The research results imply that in order to ensure sustainable development policies to attract and use FDI need to be linked with social security and mitigating income inequality policies. Keywords: Foreign direct investment, Income inequality, Spatial econometrics 1 Tác giả liên hệ, Email: baohd@neu.edu.vn 50 | Tạp chí Quản lý và Kinh tế quốc tế, số 131 (09/2020) 1. Giới thiệu chung Trong 30 năm qua, kể từ khi Việt Nam bắt đầu quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia. Trước hết, khu vực FDI đã trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế và ngày càng thể hiện tác động lớn đối với hoạt động xuất nhập khẩu. Bên cạnh tích cực về kinh tế, khu vực FDI cũng tạo ra nhiều tác động về mặt xã hội, đặc biệt là tới phân phối thu nhập. Tác động của FDI tới bất bình đẳng thu nhập được quan tâm xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Thứ nhất, bất bình đẳng thu nhập ảnh hưởng tiêu cực tới tăng trưởng kinh tế (Cingano, 2014). Thứ hai, sự gia tăng tình trạng bất bình đằng có thể cản trở những tiến bộ cần thiết trong xóa đói giảm nghèo. Cuối cùng, người dân quan tâm tới thu nhập tương đối và thường có mong muốn được sống trong một xã hội hình đẳng (Figini & Gorg, 2006; Sylwester, 2005). Vì vậy, nếu FDI làm tăng bất bình đẳng thu nhập, thì những tác động tích cực của nó đối với tăng trưởng kinh tế sẽ phải đánh đổi bằng tỷ lệ tăng trưởng thấp hơn trong thời kỳ sau đó và các tác động tiêu cực khác về kinh tế và xã hội. Điều này đặc biệt đáng quan ngại đối với các quốc gia đang phát triển, vốn phụ thuộc nhiều vào FDI và việc đảm bảo ổn định xã hội đóng vai tr then chốt trong phát triển kinh tế. Một số nghiên cứu cho thấy khu vực FDI làm giảm bất bình đẳng thu nhập ở Việt Nam. Tuy nhiên số lượng các nghiên cứu về mối quan hệ giữa FDI và bất bình đẳng thu nhập tại Việt Nam còn hạn chế. Ngoài ra, các nghiên cứu cũng chưa khai thác triệt để mối liên hệ không gian giữa các tỉnh của Việt Nam. Vì thế, trên cở sở mô hình kinh tế lượng không gian, nghiên cứu này tập trung trả lời các câu hỏi sau: (i) FDI tác động như thế nào tới bất bình đẳng thu nhập tại Việt Nam; (ii) Liệu có tồn tại ảnh hưởng không gian của FDI tới bất bình đẳng thu nhập ở các địa phương. Bài viết cứu này có cấu trúc 5 phần: (i) Giới thiệu; (ii) Tổng quan nghiên cứu; (iii) Phương pháp nghiên cứu; (iv) Kết quả; và (v) Kết luận. 2. Tổng quan nghiên cứu Gần 30 năm trở lại đây, nhiều nghiên cứu đề cập đến mối quan hệ FDI với công bằng xã hội, trong đó chỉ ra rằng FDI có thể đem lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế nước chủ nhà, nhưng không đồng nghĩa rằng mọi công dân của quốc gia đó sẽ được hưởng lợi ngang bằng nhau. Vấn đề công bằng xã hội thường được phân tích dưới góc độ mức độ bất bình đẳng trong xã hội. Bất bình đẳng xã hội trong các nghiên cứu được đánh giá dưới nhiều khía cạnh khác nhau, nhưng phổ biến nhất l ...