Tràn dịch màng phổi và màng tim ở bệnh nhân u lympho ác tính không hodgkin (Báo cáo một ca lâm sàng và tổng hợp y văn)

Bài viết mô tả 1 BN nam 57 tuổi bị NHL độ ác tính cao loại tế bào T, có TDMP, màng tim, đồng thời tổng hợp y văn về sinh bệnh học của tràn dịch, cũng như bàn luận về phương pháp và kết quả điều trị.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tràn dịch màng phổi và màng tim ở bệnh nhân u lympho ác tính không hodgkin (Báo cáo một ca lâm sàng và tổng hợp y văn)TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI VÀ MÀNG TIM Ở BỆNH NHÂNU LYMPHO ÁC TÍNH KHÔNG HODGKIN. BÁO CÁOMỘT CA LÂM SÀNG VÀ TỔNG HỢP Y VĂNNguyễn Thị Minh Phương*TÓM TẮTTràn dịch màng phổi (TDMP), màng tim và màng bụng là những biến chứng của bệnh ulympho ác tính không Hodgkin (NHL). Trong đó, TDMP phổ biến nhất. Dẫn lưu bạchhuyết suy giảm và thâm nhiễm trực tiếp các tế bào lympho ác tính vào màng phổi là nguyênnhân chính dẫn tới hình thành tràn dịch. Nhiều kỹ thuật, bao gồm xét nghiệm tế bào, hóamô miễn dịch và di truyền học được áp dụng trong lâm sàng giúp chẩn đoán nhanh và chínhxác tràn dịch do NHL. Tràn dịch làm cho tiên lượng xấu cho bệnh nhân (BN) NHL. Nghiêncứu này mô tả một BN nam 57 tuổi bị NHL có TDMP và màng tim.* Từ khóa: U lympho ác tính không Hodgkin; Tràn dịch màng phổi, màng tim.AN AGGRESSIVE FORM OF NON-HODGKINS LYMPHOMAWITH PLEURAL AND PERICARDIAL EFFUSIONS: A CASEREPORT AND REVIEW OF THE LITERATURESUMMARYPleural, abdominal and pericardial effusion are complications of lymphoma. Amongthese types, pleural effusion is the most common. An impairment of the lymphatic drainageand direct infiltration have been identified to be the first cause of effusion formation.Multiple techniques, including cytological examinations, immunochemistry and cytogenetics have been applied in the clinic to access the qualities of the effusions and to attain afast and precise diagnosis. Effusions are associated with poor outcome for patients withlymphoma. The present study describes the 57-year-old male patient with aggressivenon-Hodgkins lymphoma (NHL) involving pleural and pericardial effusions.* Key words: Non-Hodgkins lymphoma; Pleural and pericardial effusions.ĐẶT VẤN ĐỀTràn dịch màng phổi, màng tim làbiến chứng thường gặp ở BN NHL [10].Nhiều thống kê trên thế giới cho thấy ởBN u lympho không Hodgkin và Hodgkin(Hodgkin disease - HD), 20 - 30% cóTDMP [4, 9]. Trong các thể NHL, loạitế bào T, đặc biệt, nguyên bào lympho* Bệnh viện TWQĐ 108Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thị Minh Phương (nmphuong@yahoo.com)Ngày nhận bài: 9/10/2013; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 5/11/2013Ngày bài báo được đăng: 12/11/2013228TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013thường gây tràn dịch [1, 5]. Nguyênnhân chính của TDMP ở BN HD là dotắc nghẽn ống ngực và dẫn lưu bạchhuyết bị suy giảm [5]. Trong NHL, cơchế chính gây TDMP là thâm nhiễm trựctiếp màng phổi [1]. Xét nghiệm tế bàodịch là phương pháp được sử dụngnhiều, tuy nhiên, kết quả dương tínhthường khác nhau giữa các xét nghiệm(từ 22,2 đến 94,1%) [5]. Để chẩn đoánchính xác hơn tràn dịch do NHL, cácnghiên cứu đã áp dụng kỹ thuật mới vàhiện đại như hóa mô miễn dịch, đếm tếbào dòng chảy và di truyền học tế bào.Tràn dịch là một dấu hiệu tiên lượng xấucho BN bị NHL [1, 4]. Trong nghiêncứu này, chúng tôi mô tả 1 BN nam 57tuổi bị NHL độ ác tính cao loại tế bào T,có TDMP, màng tim, đồng thời tổng hợpy văn về sinh bệnh học của tràn dịch,cũng như bàn luận về phương pháp vàkết quả điều trị.GIỚI THIỆU CA BỆNHBN nam 57 tuổi, có tiền sử nghiệnthuốc lá nhiều năm vào viện 14 - 12 2012 với biểu hiện mệt mỏi, sốt nhẹ,gày, sút cân, vã mồ hôi đêm, ho khankéo dài 1 tháng, khó thở tăng dần phảithở oxy hỗ trợ, đau ngực phải, có triệuchứng phù áo khoác do khối u lớn trungthất chèn ép. Soi phế quản phát hiện khíquản bị chèn đẩy từ phía trước gây hẹpđoạn 1/3 giữa và dưới. Siêu âm có dịchmàng phổi bên phải 1.000 ml, trái 600ml và dịch màng ngoài tim > 400 ml,không có dịch ổ bụng. CT-scan ngực cómột khối 9 x 12 x 12 cm đậm độ mômềm không thuần nhất, rải rác có các ổhoại tử ngấm mạnh thuốc cản quang sautiêm (tăng 22 HU) chiếm toàn bộ trungthất. Khối này xâm lấn các mạch máuvùng nền cổ và tầng trên trung thất, đẩytim và các mạch máu lớn ra phía sau vàxuống dưới, ranh giới khối với các thànhphần này khá rõ. TDMP 2 bên, ưu thếbên phải, tràn dịch màng ngoài tim. BNđược nội soi lồng ngực sinh thiết u. Khốiu trung thất chắc, dính vào mạch máutrong trung thất. Đã cắt 5 mảnh khối u,mỗi mảnh kích thước 0,5 - 1 cm làm giảiphẫu bệnh. Kết quả: NHL lan tỏa tế bàoT nhỏ. Các tế bào u dương tính chủ yếuvới các marker LCA, CD43, CD3 và âmtính với marker: CD20, CD79a. BNđược chọc hút dịch màng phổi nhiều lần,nhiều nhất 1.500 ml và 350 ml dịchmàng ngoài tim do khối u và dịch chènép, gây suy hô hấp nặng. Điều trịphác đồ CHOP (cyclophosphamide 750mg/m2, doxorubicin 50 mg/m2, vincristin1,4 mg/m2 ngày 1 và methylprednisolon100 mg/m2 từ ngày 1 đến ngày 5) từ18 - 12 - 2012.229TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013Bảng 1: Kết quả xét nghiệm dịch màng phổi và tim.CÁC XÉTNGHIỆMDỊCH MÀNG PHỔIDỊCH MÀNG TIMTrước điều trịChu kỳ 3Số lượngdịch hút ra (ml)3.750800Màu sắcHồng nhạtVàng chanhVàng chanhProtein (g/l)403224200Dày vi trườngSố lượng bạch Dày vi trườngcầu/mm3Chu kỳ 6 Trước điều trịChu kỳ 3Chu kỳ 6Hết dịch100 (trênsiêu âm)Hết dịch300Bạch cầulympho92%86%90%LDH (U/L)769456652Rivalta(+)(+)(+)Soi tế bàoLympho áctínhLympho áctínhLympho áctínhSau 1 chu kỳ CHOP + chọc hút dịchmàng phổi nhiều lần, BN hết khó thở, ănngủ được và ra viện. Sau hết 3 chu kỳ,dịch màng tim hầu như hết trên siêu âm,chỉ còn dịch màng phổi, số lượng ítkhông cần rút. Tuy nhiên đến chu kỳ 4,bệnh chuyển thành bạch cầu lympho cấpvà có thâm nhiễm thần kinh TW vớibiểu hiện lâm sàng: đau đầu, yếu 1/2người trái tăng dần, nói khó, nhìn đôi,sụp mí mắt trái, yếu tay phải, rối loạn cơtròn. Tủy đồ có lymphoblast 30%. Chọcdịch não tủy màu trắng trong, protein12,98 g/l, LDH: 205, ly tâm có nhiềulympho bào mật độ cao. Đếm tế bàodòng chảy CD3: 74%, CD19 = 0%,lympho bào 34%. MRI sọ não khôngthấy khối khu trú. Chuyển điều trị phácđồ linker regimen với tiêm methotraxate ...