Vì sao thuốc là 'dao hai lưỡi'?

Thuốc là những chất dùng cho cơ thể người để phòng bệnh, chẩn đoán hoặc chữa bệnh, hoặc làm thay đổi một chức năng sinh lý. Khi vào cơ thể, một thuốc có thể gây ra nhiều tác dụng nhưng thường chỉ có một trong số các tác dụng đó cần cho mục đích phòng bệnh, điều trị và được gọi là tác dụng chính, tác dụng có lợi. Phần lớn các tác dụng khác được gọi là tác dụng không mong muốn, tác dụng phụ hoặc phản ứng có hại do thuốc gây ra. Theo định nghĩa của Tổ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vì sao thuốc là “dao hai lưỡi”? Vì sao thuốc là “dao hai lưỡi”?Thuốc là những chất dùng cho cơ thể người để phòng bệnh, chẩn đoán hoặcchữa bệnh, hoặc làm thay đổi một chức năng sinh lý. Khi vào cơ thể, mộtthuốc có thể gây ra nhiều tác dụng nhưng thường chỉ có một trong số các tácdụng đó cần cho mục đích phòng bệnh, điều trị và được gọi là tác dụngchính, tác dụng có lợi.Phần lớn các tác dụng khác được gọi là tác dụng không mong muốn, tácdụng phụ hoặc phản ứng có hại do thuốc gây ra. Theo định nghĩa của Tổchức Y tế Thế giới, phản ứng có hại của thuốc (Adverse Drug Reaction –ADR) là một phản ứng độc hại, không được định trước, xảy ra ở liều thườngdùng cho người để phòng bệnh, chẩn đoán hoặc điều trị bệnh. Như vậy ADRlà tên gọi chung cho mọi tác dụng không mong muốn xảy ra khi dùng thuốcđúng liều.Các tác dụng không mong muốn của thuốc gồm những loại nào?Theo thống kê, các ADR được chia làm hai loại:Phản ứng dạng A: là các phản ứng tăng nặng bao gồm tác dụng độc nguyênphát hoặc tác dụng mở rộng của thuốc; tác dụng không mong muốn có liênquan đến đặc tính dược lý của thuốc; với các đặc điểm tiên lượng được (dựđoán trước được), thường phụ thuộc vào liều dùng, là tác dụng dược lý quámức hoặc là biểu hiện của tác dụng dược lý ở một vị trí khác.Phản ứng dạng B: là phản ứng lạ bao gồm phản ứng dị ứng, phản ứng đặcứng (là những ADR đặc biệt khác thường không liên quan đến tác dụngdược lý đã biết, do nhạy cảm cá nhân bẩm sinh) và hiện tượng phụ thuộcthuốc. Phản ứng dạng này có các đặc điểm không dự đoán trước được,không liên quan đến tác dụng dược lý đã biết của thuốc, là tác dụng lạ vàkhông phụ thuộc rõ ràng vào liều dùng. Khi gặp phải ADR dạng này thườngphải dừng thuốc ngay lập tức.Nguyên nhân nào gây ra các tác dụng không mong muốn của thuốc?Các ADR dù ở dạng nào cũng liên quan đến 3 nhóm nguyên nhân cơ bản:Nhóm nguyên nhân liên quan đến bào chế: nhóm nguyên nhân này thườnggặp ở cả 2 týp, trong đó các nguyên nhân gây ra ADR týp A phải kể đến làhàm lượng thuốc và tốc độ giải phóng hoạt chất; trong khi đó các nguyênnhân về bào chế gây ra ADR týp B lại phải kể đến sự phân hủy các thànhphần dược chất, tác dụng của các tá dược có trong thành phần dược phẩm,tác dụng của các sản phẩm phụ trong quá trình tổng hợp hóa học dược chất.Nhóm nguyên nhân dược động học: nhóm nguyên nhân này thường xảy ra ởtýp A, trong đó nguyên nhân liên quan đến ADR ở týp A là tất cả các yếu tốdẫn đến thay đổi về khả năng hấp thu, phân bố, chuyển hóa, thải trừ thuốcgây tăng nồng độ tuốc có trong huyết tương hoặc mô đích. Các yếu tố đóthường là tính chất dược học và hóa lý của thuốc, thức ăn ở trong đường tiêuhóa, nhu động của đường tiêu hóa, bệnh lý của đường tiêu hóa đi kèm, khảnăng chuyển hóa thuốc ở gan, khả năng gắn thuốc vào protein huyếttương… trong khi đó yếu tố gây ra ADR týp B lại là khả năng chuyển hóathuốc sinh ra các chất độc cho cơ thể.