Viêm màng não mủ và lưu ý khi dùng thuốc

Viêm màng não mủ và lưu ý khi dùng thuốcViêm màng não mủ là tình trạng nhiễm khuẩn do vi khuẩn sinh mủ của các khoang màng nhện. Đây là một bệnh cảnh nội khoa có tính chất cấp cứu vì tiên lượng tốt hay xấu sẽ tùy thuộc vào thời gian và phác đồ xử trí. Sự xuất hiện ngày càng nhiều của các dòng phế cầu kháng penicilline đã làm thay đổi các phác đồ điều trị cổ điển trong bệnh viêm màng não mủ. Ngoài ra, điều trị không phù hợp còn có thể đưa đến những...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Viêm màng não mủ và lưu ý khi dùng thuốc Viêm màng não mủ và lưu ý khi dùng thuốcViêm màng não mủ là tình trạng nhiễm khuẩn do vi khuẩn sinh mủ của cáckhoang màng nhện. Đây là một bệnh cảnh nội khoa có tính chất cấp cứu vì tiênlượng tốt hay xấu sẽ tùy thuộc vào thời gian và phác đồ xử trí.Sự xuất hiện ngày càng nhiều của các dòng phế cầu kháng penicilline đã làm thayđổi các phác đồ điều trị cổ điển trong bệnh viêm màng não mủ. Ngoài ra, điều trịkhông phù hợp còn có thể đưa đến những biến chứng thần kinh mạn tính hay gâytử vong cho bệnh nhân, nhất là ở trẻ em. Vì vậy, bệnh viêm màng não cần đượcchẩn đoán sớm, điều trị tích cực và đúng đắn để tránh các biến chứng và di chứng,hạ tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên, chẩn đoán rất dễ bị bỏ sót trong giai đoạn đầu vì triệuchứng lâm sàng của viêm màng não mủ ít đặc hiệu và có khoảng 10% các trườnghợp lại không tìm ra tác nhân gây bệnh, làm cho việc chọn lựa kháng sinh ngayban đầu gặp khó khăn.Sự xâm nhập của vi khuẩn vào màng nãoVi khuẩn thường xâm nhập qua niêm mạch hầu họng, ngoài ra vi khuẩn còn vàomàng não bằng nhiều con đường khác nhau như: sau một tình trạng nhiễm trùnghuyết có nguồn gốc từ viêm nội tâm mạc, viêm phổi, viêm tắc tĩnh mạch, viêmxoang, viêm tai giữa; ở bệnh nhân bị chấn thương sọ não hoặc có vết nứt cạnhxoang mũi, gãy xương sàng; sau phẫu thuật thần kinh, nhất là các thủ thuật cóđụng chạm đến dịch não tủy hoặc các trường hợp viêm cốt tủy ở xương sọ và cộtsống. Đối với trẻ sơ sinh, viêm màng não xảy ra do nhiễm các loại vi khuẩn cómặt thường xuyên trong âm đạo, đường tiết niệu hay trực tràng người mẹ như:E.coli, listeria mono-cytogenes…Dấu hiệu nhận biếtBệnh có thể khởi đầu vài ngày trước bằng các dấu hiệu nhiễm khuẩn đường hô hấptrên và khó xác định thời điểm thật sự bị viêm màng não. Bệnh cũng có thể khởiphát đột ngột với một hội chứng nhiễm khuẩn cấp tính, ồ ạt của một nhiễm khuẩnhuyết, diễn tiến nhanh chóng đến viêm màng não trong vài giờ. Bệnh nhân thườngsố cao trên 39oC, có kèm theo đau nhức, lạnh run, vã mồ hôi. Hội chứng não baogồm: những cơn nhức đầu dữ dội, kéo dài, không bớt với thuốc giảm đau, sợ ánhsáng; triệu chứng buồn nôn, ói mửa, kiểu ói vọt; tình trạng táo bón và tăng kíchthích da…Ở bệnh nhân lớn tuổi có biểu hiện lừ đừ, thay đổi tính tình, thường có triệu chứnglú lẫn, lơ mơ và có thể không sốt…Ở trẻ nhỏ thì dấu hiệu kích thích màng não rất ít. Trẻ bỏ bú, kém linh hoạt hoặc bịkích động, khó chịu, quấy khóc, khóc thét bất thường, vàng da, ói mửa, tiêuchảy…Ngoài ra còn có các biểu hiện khác như: những đốm xuất huyết rải rác toàn thânthường gặp ở các trường hợp nhiễm não mô cầu; các dấu hiệu thần kinh định vịnhư liệt nửa người, liệt tứ chi, liệt mặt hoặc mù mắt, lé, đau cơ, viêm khớp sưng…Lưu ý khi dùng thuốc điều trịViêm màng não là một cấp cứu nội khoa, do đó cần phải điều trị sớm và tích cực.Nếu điều trị chậm trễ sẽ dễ đưa đến các biến chứng và di chứng nặng nề, nhất làđối với trẻ em. Trong điều trị, kháng sinh đóng vai trò chủ yếu.- Nguyên tắc sử dụng kháng sinh: Có nhiều yếu tố ảnh hưởng trên sự lựa chọnkháng sinh trong viêm màng não mủ. Trên hết là khả năng đi qua màng não củakháng sinh, tùy thuộc vào tình trạng của hàng rào máu – màng não: sự xuyên thấucủa thuốc khá tốt khi màng não bị viêm, nhưng khi tình trạng viêm bớt thì sựxuyên thấu của kháng sinh lại kém, do đó vẫn phải tiếp tục duy trì liều kháng sinhcao trong suốt quá trình điều trị. Các loại kháng sinh qua màng não dễ là loạikháng sinh có độ hòa tan trong lipid cao, khối lượng phân tử thấp, ít liên kết vớiprotein và độ ion hóa thấp ở pH bình thường. Hoạt tính diệt khuẩn của kháng sinhcũng rất quan trọng, ngoài ra nồng độ thuốc đưa vào cũng phải rất cao mới đạtđược hoạt tính diệt trùng trong dịch não tủy. Do đó, sử dụng kháng sinh trongviêm màng não mủ cần áp dụng những nguyên tắc: sử dụng sớm, ngay khi có chẩnđoán; lựa chọn loại thuốc thích hợp với độ nhạy cảm của vi khuẩn gây bệnh; nêndùng loại kháng sinh diệt khuẩn; thuốc phải đạt đến nồng độ diệt khuẩn cần thiếttrong dịch não tủy (trong suốt thời gian điều trị nên dùng tiêm vào tĩnh mạch vàkhông giảm liều dù khi bệnh nhân có đáp ứng).- Vấn đề lựa chọn kháng sinh khi bắt đầu điều trị dựa vào tỉ lệ những loại vi khuẩnthường hay gây bệnh theo lứa tuổi hoặc các yếu tố thuận lợi (như viêm tai, viêmxoang, chấn thương sọ não…) hoặc có thể dùng kháng sinh phổ rộng trong lúcchưa có kết quả cấy dịch não tủy và kháng sinh đồ. Khi đã tìm ra loại vi khuẩn gâyviêm màng não thì điều trị đặc hiệu.Viêm màng não do Hemophilus influenzae: Điều trị viêm màng não mủ do loại vikhuẩn này đã có nhiều thay đổi từ khi có sự xuất hiện của dòng beta-lactamase.Người ta không còn dùng chloramphenicol trong viêm màng não mủ doH.inflenzae vì hiệu quả không bằng các loại kháng sinh dòng beta-lactamase và dễcó tai biến cho trẻ em. Nhóm cephalosporin thế hệ 3 được ...