Bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên nền tảng số

Nghiên cứu trình bày các hành vi xâm phạm ngày càng trở nên phổ biến trong khi pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Đề tài sẽ tập trung phân tích những quy định pháp luật Việt Nam về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan nhằm tìm ra giải pháp tối ưu cho thực trạng trên. Mời các bạn tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên nền tảng số BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ, QUYỀN LIÊN QUAN TRÊN NỀN TẢNG SỐ THE PROTECTION OF COPYRIGHT, RELATED RIGHTS ON DIGITAL PLATFORM Phạm Thị Hồng Liên Đỗ Phương Anh Đặng Triều Dương TÓM TẮT: Những năm gần đây, sự bùng nổ của các nền tảng số, điển hình như Facebook, Youtube, Tiktok, … khiến các sản phẩm trí tuệ được lan truyền và phổ biến một cách dễ dàng nhưng lại đặt ra vấn đề bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên nền tảng số. Các hành vi xâm phạm ngày càng trở nên phổ biến trong khi pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Đề tài sẽ tập trung phân tích những quy định pháp luật Việt Nam về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan nhằm tìm ra giải pháp tối ưu cho thực trạng trên. Từ khóa: Quyền tác giả, quyền liên quan, nền tảng số ABSTRACT: In recent years, the explosion of digital platforms, such as Facebook, Youtube, Tiktok, etc., makes intellectual products easily spread and popular, but raises the issue of copyright, related rights protection on digital platforms. Infringement acts are becoming more and more common while Vietnam's IP law still has many shortcomings. The topic focuses on analyzing Vietnamese provisions on copyright and related rights protection in order to find the optimal solution for the aforesaid situation. Keywords: Copyright, related rights, digital platforms 1. Đặt vấn đề Sự xuất hiện của nhiều nền tảng số đa dạng ở các lĩnh vực khác nhau đã mở đƣờng cho sự phát triển các mô hình kinh doanh mới và các loại hàng hóa và dịch vụ mới. Nhờ hoạt động của các nền tảng số, việc đăng tải, tiếp cận các tài sản trí tuệ ngày càng dễ dàng kéo theo đó là rất nhiều hành vi kiếm lợi bất chính từ các sản phẩm sở hữu trí tuệ do nhiều đặc điểm mới của các nền tảng này và sự khác biệt giữa chúng và  Sinh viên Trƣờng Đại học Luật Hà Nội  Sinh viên Trƣờng Đại học Luật Hà Nội  Sinh viên năm 4, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, email: phanhmau123@gmail.com. 71 môi trƣờng Internet nói chung. Các vụ việc liên quan đến xâm phạm quyền SHTT trên nền tảng số ngày càng trở nên phức tạp, ảnh hƣởng lớn đến không chỉ đến chủ sở hữu mà còn đến các bên liên quan cũng nhƣ lợi ích chung của cộng đồng. Điển hình nhƣ vụ việc VNG kiện Tiktok liên quan đến quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc hay vụ việc Facebook đang sử dụng các ấn phẩm báo chí để khai thác lợi ích thông qua hoạt động quảng cáo nhƣng không hề chia sẻ lợi nhuận cho chủ sở hữu ảnh hƣởng không nhỏ đến ngành báo, đặc biệt là báo giấy truyền thống. Điều này đặt ra yêu cầu bức thiết rằng cần phải có giải pháp hợp lý để quyền tác giả, quyền liên quan đƣợc bảo hộ một cách triệt để trên các nền tảng số. 2. Khái niệm và yêu cầu bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên nền tảng số 2.1. Khái niệm bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan Trong Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi bổ sung năm 2019 (Luật SHTT 2005), quyền tác giả đƣợc pháp luật ghi nhận và bảo hộ là quyền của các cá nhân, tổ chức đối với các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học do họ sáng tạo ra hoặc là chủ sở hữu.1 Quyền tác giả mang những đặc trƣng nhƣ tính nguyên gốc của tác phẩm, cơ chế xác lập quyền tự động kể từ khi tác phẩm đƣợc sáng tạo và thể hiện dƣới một hình thức nhất định mà không cần thông qua thủ tục đăng ký hay công bố nào. Bảo hộ quyền tác giả là bảo hộ quyền, lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm đối với toàn bộ hoặc một phần tác phẩm.Quyền liên quan là quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm ghi hình, chƣơng trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chƣơng trình đƣợc mã hóa.2 Quyền liên quan có mối liên hệ mật thiết với quyền tác giả và chỉ đƣợc bảo hộ nếu không gây phƣơng hại đến quyền tác giả. Bảo hộ quyền liên quan là bảo hộ đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chƣơng trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chƣơng trình đã đƣợc mã hóa. Bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan gồm các nội dung: (i) Xác lập, công nhận quyền tác giả, quyền liên quan cho các cá nhân, tổ chức; (ii) Quản lý, sử dụng, khai thác quyền tác giả, quyền liên quan; (iii) Bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan chống lại các hành vi xâm phạm. 2.2. Nền tảng số và những thách thức đặt ra trong việc bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên nền tảng số 1 Khoản 2 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2019. 2 Khoản 3 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2019. 72 Trên phạm vi nghĩa rộng, nền tảng số là các diễn đàn trên Internet cho phép tƣơng tác và giao dịch kỹ thuật số, thƣờng đƣợc cung cấp bởi các bên thứ ba.3 Theo trƣờng nghĩa hẹp hơn, Ủy ban Châu Âu đã định nghĩa nền tảng trực tuyến là thị trƣờng dịch vụ xã hội thông tin sử dụng Internet để cho phép tƣơng tác giữa hai hoặc nhiều nhóm ngƣời dùng riêng biệt nhƣng phụ thuộc lẫn nhau để tạo ra giá trị cho ít nhất một trong các các nhóm, thƣờng đƣợc cung cấp bởi các nhà cung cấp dịch vụ trung gian.4 Dựa vào điểm chung của các định nghĩa trên, có thể hiểu nền tảng số là một môi trường riêng hoạt động dựa trên Internet cho phép sự tương tác trong cộng đồng người dùng nhằm tạo ra giá trị nhất định, thường được cung cấp cấp bởi bên thứ ba.5 Nền tảng số có phạm vi nhỏ hơn và khác biệt so với môi trƣờng kỹ thuật số. Nền tảng số hoạt động dựa trên môi trƣờng Internet, hình thành một hệ sinh thái riêng với nhiều tác vụ, cho phép thực hiện đồng thời nhiều mục đích, ở nhiều quy mô khác nhau, có nhiều hoạt động đƣợc tích hợp trên mạng lƣới kỹ thuật số đa phƣơng tiện và có sự xuất hiện của một đơn vị chủ sở hữu quản lý ...