Chuồn chuồn tre Thạch Xá

Những năm gần đây, hình ảnh chuồn chuồn tre Thạch Xá (huyện Thạch Thất) đủ màu sắc xuất hiện nhiều trong những lễ hội về đồ chơi truyền thống Việt.Ngụ tại xã Thạch Xá (huyện Thạch Thất, Hà Nội), xóm chùa Tây Phương giờ đây ngoài việc được biết đến với đặc sản Chè Lam, còn nổi danh bởi nghề làm chuồn chuồn tre độc đáo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chuồn chuồn tre Thạch XáChuồn chuồn tre Thạch XáNhững năm gần đây, hình ảnh chuồn chuồn tre Thạch Xá(huyện Thạch Thất) đủ màu sắc xuất hiện nhiều trong nhữnglễ hội về đồ chơi truyền thống Việt.Ngụ tại xã Thạch Xá (huyện Thạch Thất, Hà Nội), xóm chùaTây Phương giờ đây ngoài việc được biết đến với đặc sảnChè Lam, còn nổi danh bởi nghề làm chuồn chuồn tre độcđáo.Xuất phát từ hình ảnh chuồn chuồn quen thuộc, những ngườinông dân tài hoa nơi đây đã sử dụng chất liệu tự nhiên đểsáng tạo ra loại đồ chơi mới lạ: Chuồn chuồn tre đứng đượcbằng miệng, đặt làm vật trang trí đẹp mắt trên giá sách, kệ tủ,chuyển động nhẹ nhàng như đang bay trong không trung.Theo chỉ dẫn, chúng tôi tìm đến nhà anh Nguyễn Văn Tái,một trong số những người đầu tiên làm thành công và mởrộng được hình ảnh chuồn chuồn tre Thạch Xá đến khắp mọimiền đất nước.Anh Nguyễn Văn Tái đang thực hiện một công đoạn làmchuồn chuồnVừa ngồi xếp bằng trên đất, vừa vót tre cho phần thân chuồnchuồn, anh Tái tâm sự về nghề của mình: “Kể từ khi biết làmchuồn chuồn tre tới giờ, ngày ngày thân quen với công việcvót tre, chẻ tre, tôi yêu cái nghề này lúc nào không hay. Cũngcó thời gian đi làm thợ ảnh chụp cho khách du lịch đến chùaTây Phương, máy cơ máy số đủ cả, nhưng làm chuồn chuồnsay mê quá, giờ cũng xếp máy để đó”.Anh Tái cho biết, nghề làm đồ chơi chuồn chuồn không cótuổi đời lâu như tranh Đông Hồ, lụa Vạn Phúc… mà mớixuất hiện khoảng chục năm trở lại đây. Ban đầu có hơn mườihộ gia đình mở cơ sở sản xuất, nhưng gặp sóng gió về đầu ranên nhiều người đã từ bỏ. Hiện trong làng chỉ còn khoảng 2-3gia đình còn làm nghề này. Tay thoăn thoắt xếp những conchuồn chuồn vừa được láng qua một lớp sơn đỏ mượt mà,anh nói: “Người ta lúc đầu thấy trào lưu, thấy nghề mới cũnglàm, sau thì bỏ gần hết. Cơ bản vì họ không yêu nghề, khôngsay với nghề”.Khi được hỏi về cách làm chuồn chuồn tre, anh Tái cười nói:“Trông đơn giản vậy thôi chứ không phải ai cũng làm đượcđâu. Có người hỏi, tôi chỉ dẫn, chép hẳn ra giấy cho cáchlàm. Nhưng xong thì để vậy thôi, chứ chuồn chuồn khôngđứng được bằng miệng, trông rất cứng, không ra sao cả”.Mặc dù Thạch Xá là địa phương trồng nhiều tre, nguồnnguyên liệu chính của sản phẩm, nhưng anh phải cất công lấytre rừng tại Hà Giang, Hoà Bình… Sau khi qua công đoạn xửlý phần bên ngoài (cạo tinh), tre được phơi sấy để tránh ẩmmốc. Tiếp đó, tre được chẻ thành từng nan nhỏ, tuỳ theo kíchcỡ của chuồn chuồn ra các phần: thân, cánh. Bình thường, giađình anh sản xuất 3 loại chuồn chuồn theo 3 cỡ lớn, vừa, nhỏ,tương ứng với đó, độ dài phần thân từ 18, 15, 12 cm.Phần cánh sau khi được gắn keo thành từng đôi sẽ trở thànhphần thăng bằng cho chuồn chuồn. Công đoạn khó nhất chínhlà ở phần thân, mà theo anh Tái, máy móc cũng không thểlàm được, phải là thợ có kinh nghiệm, kiểm tra bằng tay. Đểmột con chuồn chuồn có thể đứng được bằng miệng phải cónhững cảm nhận tinh tế của bàn tay, cách vót hai bên sao chocân xứng. Tựa như một bản nhạc có giai điệu nhịp nhàng, tayanh Tái thoăn thoắt, dùng dao nhọn tuốt hai bên thân mộtcách uyển chuyển, thành thạo.Để phát triển loại hình đồ chơi này, những năm gần đây, giađình anh Tái đã kết hợp với một số tổ chức xã hội như Trungtâm nghiên cứu và bảo trợ trẻ em Cenforchil (thuộc Liên hiệpcác Hội Khoa học và Kĩ thuật Việt Nam), tổ chức MyHanoi(Việt Nam) thực hiện dự án nghiên cứu và bảo tồn đồ chơiViệt, mở những lớp dạy làm chuồn chuồn cho các trẻ emnghèo và người khuyết tật.Hiện nay chuồn chuồn tre xuất hiện nhiều trong các lễ hội đồchơi truyền thống, trong các chợ đêm, cửa hàng lưu niệm…Để đổi mới sản phẩm, người làm nghề đã sáng tạo ra thêmnhiều mẫu mã và chủng loại mới. Bên cạnh chuồn chuồn, còncó công, ong, bướm… màu sắc tươi sáng và đẹp mắt, chủ yếuđược xuất khẩu tới các thị trường lớn như Mỹ, Nhật Bản,châu Âu… Hàng tháng, gia đình anh Tái xuất sang Nhật Bảnkhoảng 2.000 con, đủ loại kích cỡ theo đơn đặt hàng.Trong tương lai, anh Tái cũng như những người làm chuồnchuồn tre Thạch Xá mong muốn được hợp tác nhiều hơn vớicác doanh nghiệp trong và ngoài nước, để cánh chuồn chuồnThạch Xá bay xa hơn./. ...