de_cuong_cau_hoi_va_tra_loi_triet_hoc 8

Quan niệm về lễ: Để đạt được nhân, để lập lại trật tự, khôi phục lại kỷ cương cho xã hội Khổng Tử chủ trương phải dùng lễ, đặc biệt là lễ của nhà Chu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
de_cuong_cau_hoi_va_tra_loi_triet_hoc 8loại người đối lập nhau không phải chủ yếu về địa vị xã hội mà chủ yếu là về phẩm chấtđạo đức. - Quan niệm về lễ: Để đạt được nhân, để lập lại trật tự, khôi phục lại kỷ cương cho xãhội Khổng Tử chủ trương phải dùng lễ, đặc biệt là lễ của nhà Chu. Vì lễ có thể: xác địnhđược vị trí, vai trò của từng người; phân định trật tự, kỷ cương trong gia đình và ngoài xãhội; loại trừ những tật xấu và tạo ra những phẩm chất cá nhân mà xã hội đòi hỏi. Do nhậnthấy tác dụng to lớn của lễ mà Khổng Tử đã dốc sức san định lại lễ. Ở Khổng Tử, trướchết, lễ được hiểu là lễ giáo phong kiến như những phong tục tập quán; những qui tắc, quiđịnh về trật tự xã hội; thể chế, pháp luật nhà nước như: sinh, tử, tang, hôn, tế lễ, luật lệ,hình pháp…; sau đó, lễ được hiểu là luân lý đạo đức như ý thức, thái độ, hành vi ứng xử,nếp sống của mỗi con người trong cộng đồng xã hội trước lễ nghi, trật tự, kỷ cương phongkiến. Nhân và lễ có quan hệ rất mật thiết. Nhân là nội dung bên trong của lễ, còn lễ là hìnhthức biểu hiện nhân ra bên ngoài. Nhân giống như cái nền tơ lụa trắng tốt mà trên đó ngườita vẽ lên những bức tranh tuyệt đẹp. Khổng Tử cho rằng, trên đời không hề tồn tại người có Page 70 of 487nhân mà vô lễ. Vì vậy, ông khuyên chớ xem điều trái lễ, chớ nghe điều trái lễ, chớ nói điềutrái lễ và chớ làm điều trái lễ. Ngoài quan niệm về nhân, nghĩa, lễ, Nho gia còn bàn đến: trí – tức là sự sáng suốt nhậnthức thấu đáo mọi vấn đề, hiểu đạo trời, đạo người, hiểu cả thiên hạ, biết sống hợp vớinhân; tín – tức là lòng ngay dạ thẳng, lời nói và việc làm nhất trí với nhau, dũng – tức là sứcmạnh tinh thần, lòng can đảm, biết xấu hổ vì cái sai cái xấu để vứt bỏ chúng mà làm theonhân nghĩa… Chúng là các nguyên tắc cơ bản của đạo đức Nho giáo 17. Khổng Tử còn chorằng, người quân tử có đủ trí, nhân, dũng. Do có trí nên người quân tử không nhầm lẫn, docó nhân nên người quân tử không buồn phiền, do có dũng nên người quân tử không có gìphải kinh sợ. Nếu Khổng Tử chỉ chú trọng đến Tam đức (nhân, trí, dũng) thì sang thời Chiến quốc,Mạnh Tử bỏ dũng thay vào đó lễ và nghĩa thành Tứ đức (nhân, lễ, nghĩa, trí)18.17 Khổng Tử nói: Muốn nhân mà không muốn học thì bị cái ngu che mờ. Muốn trí mà không muốn học thì bị cái sai trái che mờ . Muốncương trực mà không muốn học thì bị cái ương ngạnh che mờ. Muốn dũng mà không muố n học thì bị cái loạ n che mờ … Người ham họcgần với đức trí, người ham làm gần với đức nhân, người biết hổ ngươi gần với đức dũng. Ai biết ba điều ấy tất biết phép tu thân. Biếtphép tu thân tất biết phép trị nhân. Biết phép trị nhân tất biết phép tề gia, trị quốc, bình thiên hạ.18 Đến đời nhà Hán, Đổng Trọng Thư thêm Tín thành Ngũ thường (nhân, lễ, nghĩa, trí, tín). Page 71 of 487 + Cũng dựa trên thuyết Thiên mệnh, nhưng Mạnh Tử cho rằng nhân chi sơ tính bảnthiện, bởi vì khi sinh ra mỗi con người đều có đủ nhân, lễ, nghĩa, trí. Do có nhân nên ai cũngcó lòng trắc ẩn, do có nghĩa nên ai cũng có lòng tu ố, do có lễ nên ai cũng có lòng cung kính,do có trí nên ai cũng biết lẽ thị phi. Chúng toát ra từ tâm. Là người ai cũng có cái tâm. Tâm làcội nguộn của tính thiện trong con người. Vì vậy, con người cần phải trường kỳ tâm dưỡngkỳ tính, – tức gìn giữ cái tâm thiện ấy. Dù bản tính con người là thiện, nhưng trong cuộcsống của con người vẫn có cái ác. Cái ác ấy xuất hiện là do kỷ cương xã hội rối loạn, luânthường đạo lý bị đảo điên. Để vãn hồi tính thiện ở con người thì phải lập lại trật tự kỷcương cho xã hội trên cơ sở thực hành đường lối nhân nghĩa19. Như vậy, Khổng Tử và Mạnh Tử đều nhất trí coi chuẩn mực đạo đức là tiêu chuẩn củangười quân tử, và muốn trở thành người quân tử cần phải tu thân. Để tu thân cần phải đạtđạo, - con đường phải theo, quan hệ mà con người phải biết để ứng xử trong cuộc sống, -19 Tuân Tử cho rằng, bản tính con người là ác; vì vậy, ông chủ trương không chỉ dùng nhân, nghĩa, lễ, nhạc mà phải dùng hình luật đểgiải hòa tính ác, cải biến cái ác thành cái thiện. Page 72 of 487mà trước hết là đạo quân – thần, phụ – tử, phu – phụ20 cần phải đạt đức, - phẩm chất tốtđẹp của con người cần phải thể hiện trong cuộc sống, - và phải biết thi, thư, lễ, nhạc. Tóm lại, quan điểm đạo đức – chính trị – xã hội của Khổng – Mạnh là xây dựng mẫungười quân tử. Muốn trở thành người quân tử không chỉ có tu thân, dù tu thân là gốc mà phảibiết hành động tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Muốn hành động hiệu quả người quân tử phảithực hành đường lối nhân trị, - cai trị bằng tình người, bằng sự yêu người, coi người nhưbản thân mình..., - và chính danh, - cai trị sao cho vua ra vua, tôi ra tôi; cha ra cha, con ra con;chồng ra chồng, vợ ra vợ. Chỉ có như vậy thì người quân tử, tức giai cấp cai trị, mới xâydựng được một xã hội đại đồng. Nho giáo nguyên thủy khao khát cải biến xã hội thời Xuân thu – Chiến quốc từ loạnthành trị là một khao khát thầm kín của cả thiên hạ lúc bấy giờ. Nó thể hiện tính nhân bảnsâu sắc. Đòi hỏi của Nho giáo nguyên thủy về người cai trị - người quân tử không thể là dânvõ biền mà phải là người có một vốn văn hóa toàn diện là một đòi hỏi chính đáng. Nhưngchủ trương xây dựng một xã hội đại đồng của Nho giáo hoàn toàn không dựa trên các quan20 Sau này, Đổng Trọng Thư gọi là Tam cương, và mở rộng Tam cương thành Ngũ luân (quân – thần, phụ – tử, phu – phụ, huynh – đệ,bằng – hữu). Page 73 of 487hệ kinh tế – xã hội, không xuất phát từ việc xây dựng nền sản xuất vật chất, không dựa vàoquần chúng nhân dân bị trị, tức “bọn” tiểu nhân, mà chỉ dựa tr ...