Bàn về biện pháp bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với tri thức truyền thống bài thuốc cổ truyền tại Việt Nam

Tại Việt Nam, việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với tri thức truyền thống là các bài thuốc cổ truyền còn thiếu những quy định đặc thù. Thông qua bài viết, tác giả sẽ làm rõ các biện pháp bảo hộ và thực tiễn bảo hộ tri thức truyền thống đối với bài thuốc cổ truyền tại Việt Nam, qua đó đề xuất các giải pháp cho vấn đề nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bàn về biện pháp bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với tri thức truyền thống bài thuốc cổ truyền tại Việt Nam TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT, ĐẠI HỌC HUẾ BÀN VỀ BIỆN PHÁP BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆĐỐI VỚI TRI THỨC TRUYỀN THỐNG BÀI THUỐC CỔ TRUYỀN TẠI VIỆT NAM NGUYỄN VĂN PHÚC* ĐỖ THỊ DIỆN** Ngày nhận bài: 22/09/2020 Ngày phản biện: 10/10/2020 Ngày đăng bài: 31/12/2020 Tóm tắt: Abstract: Ngày nay, thế giới đang có xu hướng Today, the world tends to return to thequay trở lại ứng dụng các tri thức truyền application of traditional knowledge ofthống bài thuốc cổ truyền trong chăm sóc sức traditional remedies in health care andkhỏe và phát triển kinh tế cộng đồng. Điều community economic development. Thisnày dẫn đến một cuộc chiến pháp lý để xác leads to a fierce legal battle to determineđịnh quyền sở hữu đối với bài thuốc cổ ownership of traditional remedies betweentruyền một cách gay gắt giữa các quốc gia. countries. In Vietnam, the protection ofTại Việt Nam, việc bảo hộ quyền sở hữu trí intellectual property rights to traditionaltuệ đối với tri thức truyền thống là các bài knowledge of traditional remedies lacksthuốc cổ truyền còn thiếu những quy định đặc specific provisions. Through this article, thethù. Thông qua bài viết, tác giả sẽ làm rõ các author will clarify the protective methods andbiện pháp bảo hộ và thực tiễn bảo hộ tri thức the practice of protecting traditionaltruyền thống đối với bài thuốc cổ truyền tại knowledge of traditional remedies inViệt Nam, qua đó đề xuất các giải pháp cho Vietnam, thereby proposing solutions to thevấn đề nghiên cứu. research problem. Từ khóa: Keywords: Bảo hộ, tri thức truyền thống, thuốc, cổ Protection, traditional knowledge, medicine,truyền. tradition.1. Khái quát về bảo hộ tri thức truyền thống đối với bài thuốc cổ truyền1.1. Tiếp cận khái niệm tri thức truyền thống Mặc dù đã được tiếp cận từ khá sớm nhưng cho đến nay thuật ngữ tri thức truyền thốngvẫn chưa được định nghĩa một cách thống nhất. Tổ chức Sở hữu trí tuệ (SHTT) thế giới(WIPO) nghiên cứu từ năm 1978, ban đầu khái niệm chỉ giới hạn ở một loại tri thức truyền* ThS., GV Khoa Luật, Trường Đại học Duy Tân, Đà Nẵng; Email: nguyenvanphuclaw@gmail.com** ThS., GV Khoa Luật Dân sự, Trường Đại học Luật, Đại học Huế; Email: diendt@hul.edu.vn 53 TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT, ĐẠI HỌC HUẾthống là các hình thức thể hiện văn hóa dân gian (Expressions of Folklore), tuy nhiên, cáchhiểu này còn khá hẹp và chưa toàn diện. Để thống nhất về cách dùng thuật ngữ, trong báo cáocủa các cuộc khảo sát về SHTT và tri thức truyền thống (1998-1999), dưới góc độ SHTT,WIPO đã mở rộng thuật ngữ “tri thức truyền thống là các sản phẩm văn học, nghệ thuật hoặckhoa học dựa trên truyền thống…”1. Cũng có cách tiếp cận tương tự, vào năm 2011 tại Hội nghị đa dạng về sinh học (Conventionon Biological Diversity) thuộc Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc(UNESCO) tri thức truyền thống được hiểu đó là những “Kiến thức được phát triển từ kinhnghiệm,… kiến thức truyền thống trong các lĩnh vực như nông nghiệp, ngư nghiệp, y tế, làmvườn, quản lý lâm nghiệp và môi trường nói chung”2. Tại Việt Nam, khái niệm tri thức truyền thống mới chỉ được hiểu giới hạn ở lĩnh vựcvăn học, nghệ thuật dân gian. Nhưng trên thế giới, khái niệm này mở rộng ra cả lĩnh vực khoahọc, kỹ thuật, y học cổ truyền, phương pháp chữa bệnh… Từ những cách tiếp cận trên, có thểkhái quát “Tri thức truyền thống là hệ thống tri thức mà người dân ở một cộng đồng nắm giữvà phát triển đa dạng trên các lĩnh vực văn hóa, khoa học, kỹ thuật. Dựa trên kinh nghiệmtruyền thống được lưu truyền qua các thế hệ và có sự thay đổi để thích nghi với các môitrường văn hóa, xã hội, tạo nên một phần bản sắc văn hóa và tinh thần của một cộng đồngdân tộc”.1.2. Nhu cầu bảo hộ tri thức truyền thống đối với bài thuốc cổ truyền Bài thuốc cổ truyền là một bộ phận chính của y học cổ truyển được sử dụng từ hàngngàn năm nay. Những bài thuốc cổ truyền mang bản chất của tri thức truyền thống với sự phốikết hợp các dược liệu có nguồn gốc tự nhiên, dựa trên y học cổ truyền và kinh nghiệm dângian, bằng việc sử dụng trực tiếp hoặc kết hợp với các phương pháp chữa trị truyề ...