Nhận diện rủi ro thanh khoản trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Rủi ro thanh khoản trong hệ thống ngân hàng đã không nhận được sự quan tâm đúng mức của các nhà hoạch định chính sách, các cơ quan giám sát đến khi khủng hoảng tài chính toàn cầu nổ ra, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế của một số quốc gia. Bài viết trình bày nhận diện rủi ro thanh khoản trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhận diện rủi ro thanh khoản trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 34 – Tháng 12/2022 NHẬN DIỆN RỦI RO THANH KHOẢN TRONG HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Liquidity risk identification in Vietnamese Commercial Banking System 1 Nguyễn Tiến Hùng 1 Trường Đại học Kinh tế Công nghiệp Long An, Long An, Việt Nam nguyen.hung@daihoclongan.edu.vn Tóm tắt — Rủi ro thanh khoản trong hệ thống ngân hàng đã không nhận được sự quan tâm đúng mức của các nhà hoạch định chính sách, các cơ quan giám sát đến khi khủng hoảng tài chính toàn cầu nổ ra, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế của một số quốc gia. Do đó, nghiên cứu đã sử dụng chỉ số IMP, biến động của lãi suất, tỷ lệ cho vay trên huy động để đánh giá thực trạng thanh khoản của hệ thống ngân hàng Việt Nam giai đoạn 2013 - 2019. Kết quả chỉ số IMP tương thích với kết quả sử dụng biến động lãi suất và tỷ lệ cho vay trên huy động trong nhận biết tình trạng thanh khoản của hệ thống ngân hàng. Abstract — Liquidity risks in the banking system did not receive adequate attention from policymakers and supervisors until the global financial crisis broke out, negatively affecting the economy economy of several countries. Therefore, the study used IMP index, interest rate fluctuations, loan-to- deposit ratio to assess the liquidity situation of Vietnam's banking system in the period of 2013 - 2019. Results of IMP index compatible with the results of using interest rate fluctuations and loan-to-deposit ratios in identifying liquidity status of the banking system. Từ khóa — Rủi ro thanh khoản, Liquidity risk, IMP, Index of Money Market Pressure. 1. Sự cần thiết của nghiên cứu Cuộc khủng hoảng từ việc cho vay dưới chuẩn của Mỹ xảy ra vào tháng 8 năm 2007 đã nhấn chìm toàn bộ nền kinh tế Mỹ cũng như hệ thống tài chính toàn cầu. Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng (BCBS, 2013) chỉ ra rằng một trong những nguyên nhân gốc rễ của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu là vấn đề thanh khoản đã phần lớn bị bỏ qua trong quá khứ. Cuộc khủng hoảng đã chỉ ra rằng những ngân hàng dựa nhiều vào thị trường tiền tệ ngắn hạn cho các hoạt động của mình có xu hướng bị ảnh hưởng về thanh khoản rất lớn. Từ cuộc khủng hoảng trên, đa số các ngân hàng thương mại (NHTM) đã quan tâm đến vấn đề thanh khoản vì nó chính là vấn đề sống còn của các NHTM trong thời kỳ hiện nay. Ở Việt Nam, hơn hai thập kỷ qua, kể từ khi hệ thống ngân hàng Việt Nam thực hiện quá trình cải cách, các NHTM đã có bước phát triển mới cả về lượng và chất nhưng vấn đề rủi ro thanh khoản (RRTK) dường như chưa được quan tâm đúng mức. Một trong những nhiệm vụ quan trọng mà các nhà quản lý ngân hàng cần thực hiện là đảm bảo khả năng thanh khoản hợp lý cho ngân hàng. Ngân hàng có khả năng thanh khoản tốt hay nói cách khác là ngân hàng không gặp RRTK khi luôn có được nguồn vốn khả dụng với chi phí hợp lý vào đúng thời điểm mà ngân hàng cần. Điều này có nghĩa nếu ngân hàng không có đủ nguồn vốn cần thiết để đáp ứng mọi nhu cầu của thị trường sẽ có thể mất khả năng thanh khoản, mất uy tín và dẫn đến sự đổ vỡ của toàn hệ thống. Do đó, việc nghiên cứu vấn đề nhận diện rủi ro thanh khoản trong hệ thống ngân hàng là vô cùng cần thiết đặc biệt là chỉ số áp lực thị trường (IMP - Index of Money Market Pressure), biến động của lãi suất, và tỷ lệ cho vay trên huy động, nếu các ngân hàng có khả năng thanh khoản tốt thì không những có thể giúp cho thị trường tài chính ổn định mà nền kinh tế đất nước sẽ vận hành tốt. Đặc biệt, trong điều kiện Việt Nam hiện nay, những vấn đề về thanh khoản đang được quan tâm hàng đầu và thường được đưa ra từ đầu năm để trong năm đó có thể quản lý tốt. 23 TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 34 – Tháng 12/2022 2. Cơ sở lý thuyết 2.1. Những vấn đề cơ bản về rủi ro thanh khoản Thanh khoản và rủi ro thanh khoản: Duttweiler (2011) cho rằng thanh khoản là bất cứ lúc nào cũng có thể dễ dàng chuyển một tài sản cụ thể thành tiền mặt, khi công ty muốn chuyển chứng khoán thành tiền mặt thị trường vẫn còn khả năng chấp nhận các giao dịch. Ngoài ra, Duttweiler (2011) chia thanh khoản thành hai dạng: (i) Thanh khoản tự nhiên là các dòng lưu chuyển xuất phát từ tài sản hoặc nợ của ngân hàng có thời gian đáo hạn theo quy định; (ii) Thanh khoản nhân tạo được tạo ra thông qua khả năng chuyển đổi tài sản thành tiền mặt trước ngày đáo hạn. Duttweiler (2011) định nghĩa RRTK là rủi ro phát sinh khi NHTM không có khả năng thanh khoản tại một thời điểm nào đó hoặc phải huy động các nguồn vốn với chi phí cao để đáp ứng nhu cầu thanh khoản hoặc do các nguyên nhân khác làm mất khả năng thanh khoản của NHTM, từ đó có thể kéo theo những hậu quả không mong muốn. Nguyên nhân của rủi ro thanh khoản: Nguyễn Văn Tiến (2010) cho rằng có ba nguyên nhân quan trọng khiến cho ngân hàng phải đối mặt với RRTK: (i) Ngân hàng huy động và đi vay vốn thời gian ngắn, sau đó cứ tuần hoàn chúng để cho vay thời gian dài hơn. Do đó nhiều ngân hàng phải đối mặt với sự không trùng khớp về kỳ hạn đến hạn giữa tài sản Có và tài sản Nợ; (ii) Sự nhạy cảm của tài sản tài chính với thay đổi lãi suất. Khi lãi suất tăng, nhiều người gửi tiền sẽ rút tiền ra tìm kiếm nơi gửi khác có mức lãi suất cao hơn. Những người có nhu cầu tín dụng sẽ hoãn lại hoặc rút hết số dư hạn mức tín dụng với lãi suất thấp đã thỏa thuận. Như vậy, thay đổi lãi suất ảnh hưởng đồng thời đến nguồn tiền gửi cũng như nguồn tiền vay và cuối cùng là đến thanh khoản của ngân hàng; và (iii) Ngân hà ...