Coi chừng 'sai một li đi một dặm'

Có khá nhiều người quan tâm đến lời khuyên phảo dùng thuốc đúng liều, vậy thế nào gọi là đúng liều? Và đặt trường hợp “vì vô tình lỡ uống thuốc quá liều” thì dẫn đến việc gì và phải làm gì để xử trí? Thế nào là đúng liều? Trong sử dụng thuốc luôn luôn có lời khuyên “phải dùng thuốc đúng liều, đủ thời gian”. Đúng liều ở đây có nghĩa là phải sử dụng thuốc theo đúng số lượng thuốc đã được chỉ định (tức là đã được bác sĩ ghi trong đơn thuốc hoặc theo hướng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Coi chừng “sai một li đi một dặm” Coi chừng “sai một li đi một dặm”Có khá nhiều người quan tâm đến lời khuyên phảodùng thuốc đúng liều, vậy thế nào gọi là đúng liều? Vàđặt trường hợp “vì vô tình lỡ uống thuốc quá liều” thìdẫn đến việc gì và phải làm gì để xử trí?Thế nào là đúng liều?Trong sử dụng thuốc luôn luôn có lời khuyên “phải dùngthuốc đúng liều, đủ thời gian”. Đúng liều ở đây có nghĩalà phải sử dụng thuốc theo đúng số lượng thuốc đã đượcchỉ định (tức là đã được bác sĩ ghi trong đơn thuốc hoặctheo hướng dẫn sử dụng thuốc) cho một lần dùng thuốchoặc cho cả ngày (tức 24 giờ). Còn đủ thời gian là phảidùng cho đủ số ngày được ấn định (như theo một phác đồđiều trị bệnh lao, phải dùng thuốc trong 9 tháng chẳnghạn). Như vậy, nếu không theo đúng lời khuyên, dù dùngthuốc chỉ “sai một li” thôi, sức khỏe của ta sẽ “đi mộtdặm” cách xa cái gọi là sự an toàn và sẽ đối mặt với nguyhiểm. Dùng thuốc phải theo đúng chỉ định.Trước hết, ta nên biết việc dùng thuốc không đúng liềugồm 2 trường hợp: dùng không đủ liều và dùng quá liều.Cả 2 trường hợp đều dẫn đến hậu quả không tốt. Dùngthuốc không đủ liều không chỉ không trị dứt bệnh của cánhân người bệnh mà có khi gây hại cho cộng đồng. Nhưsử dụng kháng sinh không đủ liều có thể dẫn đến hiệntượng vi khuẩn đề kháng thuốc, vi khuẩn đề kháng nàykhông bị tiêu diệt sau đó sẽ gây hại cho bất kì ai bị nóxâm nhiễm. Còn dùng thuốc quá liều gây tác hại chochính sức khỏe của người dùng thuốc, thậm chí có thể gâytử vong. Bởi vì, hầu hết các thuốc, nếu dùng đúng liều thìđó là thuốc chữa bệnh, còn nếu dùng quá liều thì đó làchất độc không hơn không kém.Thế nào là liều điều trị?Liều dùng thuốc hay còn gọi là liều điều trị không phảiđược ấn định một cách tùy tiện, mà phải trãi qua quá trìnhnghiên cứu được gọi là thử tác dụng dược lý để tìm ra.Trước hết, thuốc phải thử độc tính, xác định “tử liều 50”(lethal dose 50, viết tắt LD50) tức thử trên một số đốitượng súc vật (thường là chuột nhắt trắng), để xác địnhliều gây chết 50% súc vật đó. Để từ đó xác định “liều tốiđa”, tức liều không thể vượt qua, nếu vượt qua liều tối đasẽ gây độc hoặc gây chết… Cũng thử trên súc vật, các nhàdược học xác định “liều tối thiểu”, tức là liều mà nếudùng thấp hơn sẽ không có tác dụng được của thuốc (nhưhạ huyết áp hay an thần chẳng hạn). Liều điều trị sẽ đượcxác định và sẽ nằm giữa liều tối thiểu và liều tối đa.Thuốc càng an toàn, tức ít độc, khi khoảng cách giữa liềuđiều trị và liều tối đa càng lớn, còn thuốc dễ gây độc tínhkhi khoảng cách đó hẹp, tức liều điều trị quá gần với liềutối đa hay liều độc. Như vậy, ta thấy phải trãi qua quátrình nghiên cứu thực hiện mới xác định được liều điều trịvà liều này sẽ tùy theo cơ thể người bệnh, tình trạng bệnhmà được ấn định để phát huy cao nhất tác dụng điều trị vàhạn chế thấp nhất các tác dụng phụ hay tai biến.Tùy theo thời gian dùng thuốc cho tác dụng mà ta có liềudùng cho 1 lần, liều dùng cho 24 giờ (tức cả ngày), liềudùng cho 1 đợt điều trị. Thí dụ, đối với một số nhiễmkhuẩn thông thường, liều dùng 1 lần cho người lớn là 1viên amoxicillin 500mg, liều cho cả ngày là uống 3 - 4lần, và liều cho một đợt điều trị là uống 10 ngày. Đối vớitrẻ em, thường tính trên cân nặng, thí dụ liềuerythromycin dùng cho trẻ là 40mg/ kg/ngày; tức là trẻnặng bao nhiêu ký cứ nhân số ký ấy cho 40 sẽ có liềudùng một ngày cho trẻ và liều này thường được chia uốnglàm nhiều lần trong ngày. Xin được nhắc lại, liều ấn địnhcho một ngày thường được chia dùng nhiều lần trongngày, ta phải dùng đúng như vậy. Tuyệt đối không gộp lạiuống một lần duy nhất. Một số người nghĩ rằng uống gộpmột lần, thuốc sẽ có tác dụng mạnh mẽ cho mau khỏibệnh, làm như thế là không phải, có khi là nguy hiểm vìquá liều!Xử trí khi quá liềuQua phần trình bày ở trên cho thấy, ta phải dùng thuốcđúng theo liều đã chỉ định. Bởi vì nếu không dùng đủ liều,liều thấp hơn liều tối thiểu xem như thuốc không đủ chotác dụng, còn nếu dùng quá liều, liều vượt quá liều tối đagây độc, có khi rất nguy hiểm. Thận trọng trong sử dụngthuốc phải luôn luôn đề cao cảnh giác, chống nhầm lẫn:chống nhầm lẫn tên thuốc và chống nhầm lẫn về liềudùng.Thử đặt trường hợp lỡ uống thuốc quá liều thì phải làmgì? Nếu sự quá liều không thái quá, tức uống hơi lố mộtít, cơ thể chuyển hóa tốt có thể sẽ chẳng việc gì. Nhưngnếu sau khi uống thuốc quá liều (do vô tình nhưng cũngcó thể do tự tử) mà bắt đầu thấy các rối loạn (tùy theo loạithuốc các rối loạn sẽ khác nhau) thì có thể đã bị ngộ độcthuốc, lập tức phải xử trí theo cấp cứu ngộ độc. Trước hết,người ngộ độc còn tỉnh phải làm cho ói mửa. Nếu có sựngưng thở phải hô hấp nhân tạo. Sau đó, nhanh chóng đưangười ngộ độc đến cơ sở y tế, bệnh viện gần nhất để đượccấp cứu. Sự cấp cứu sẽ kịp thời nếu nhân viên y tế biếtđược thuốc đã gây độc. Vì vậy, ta cần phải thu thập thôngtin ngay bằng cách: hỏi người bị ngộ độc hoặc ngườichung quanh xem bệnh nhân đã dùng thuốc gì, nếu ...