Đa dạng động vật không xương sống cỡ lớn và cá tại khu vực Tây Nguyên và các loài có nguy cơ bị đe dọa

Nội dung bài viết trình bày đa dạng động vật không xương sống cỡ lớn và cá tại khu vực Tây Nguyên và các loài có nguy cơ bị đe dọa. Mời các bạn tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đa dạng động vật không xương sống cỡ lớn và cá tại khu vực Tây Nguyên và các loài có nguy cơ bị đe dọaHỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 5ĐA DẠNG ĐỘNG VẬT KHÔNG XƯƠNG SỐNG CỠ LỚN VÀ CÁTẠI KHU VỰC TÂY NGUYÊNVÀ CÁC LOÀI CÓ NGUY CƠ BỊ ĐE DỌALÊ HÙNG ANH, NGUYỄN ĐÌNH TẠO,ĐỖ VĂN TỨ, NGUYỄN TỐNG CƯỜNGi n inh h i v T i ng yên inh vậi n nKh a h v C ng ngh iaCho tới nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về tình trạng của những loài động vật, thựcvật bị đe doạ tuyệt chủng ở Việt Nam và có gần 1.000 loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam(2007). Tuy nhiên, qua thời gian, nhiều tác nhân khác nhau đã tác động làm thay đổi nơi sống,sinh cảnh cũng như đe doạ tới đời sống của các loài động vật, thực vật, kể cả những đối tượngđã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam.Gần đây, trong quá trình tham gia thực hiện đề tài độc lập cấp Nhà nước “Điều tra, đánh giácác loài động vật, thực vật có nguy cơ tuyệt chủng cần được ưu tiên bảo vệ nhằm tu chỉnh SáchĐỏ Việt Nam”, nhóm tác giả đã thu thập dữ liệu, mẫu vật và có được thông tin quan trọng chotình trạng phân bố của các loài cá, động vật không xương sống cỡ lớn đặc hữu và quý hiếm ởTây Nguyên. Đây là khu vực cao nguyên bao gồm 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, ĐắkNông và Lâm Đồng. Tây Nguyên là một tiểu vùng, cùng với vùng Duyên hải Nam Trung Bộhợp thành vùng Nam Trung Bộ, thuộc Trung Bộ Việt Nam. Kết quả nghiên cứu này nhằm gópphần cho việc tu chỉnh Sách Đỏ Việt Nam hiện đang thực hiện.I. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUTập hợp các dẫn liệu, các công trình nghiên cứu trước đây.Điều tra, khảo sát thu thập mẫu bổ sung trong các năm 2011-2013 ở các khu vực: VườnQuốc gia (VQG) Chư Mom Ray, VQG Kon Ka Kinh, VQG York Đôn và VQG Chư Yang Sin.II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU1. Động vật không xương sống nước ngọtKết quả nghiên cứu đã xác định được ở Tây Nguyên có 60 loài động vật đáy (bao gồm 17loài giáp xác, 43 loài trai ốc), đáng lưu ý là có 5 loài được coi là đặc hữu ở Việt Nam.Số lượng loài động vật không xương sống nước ngọt trên toàn lãnh thổ nước ta đã từngđược đưa vào Sách Đỏ Việt Nam là không lớn. Trong Sách Đỏ Việt Nam (1992) có 20 loài,Sách Đỏ Việt Nam (2004) có 19 loài, cho tới Sách Đỏ Việt Nam (2007) cũng chỉ có 19 loài, chủyếu tập trung 2 nhóm tôm cua và trai ốc. Trong Sách Đỏ (2007) chỉ ghi nhận loài Trai cóc dày(Gibbosula crassa) có phân bố rất hẹp ở khu vực sông Kỳ Cùng -Bằng Giang được xếp vào thứhạng CR và loài Trai cóc vuông (Protunio messageri) là loài đặc hữu của Việt Nam, được xếpvào thứ hạng EN. Riêng Trai vỏ nâu (Chamberlainia hainesiana) cho tới nay vẫn chưa tìm thấy,có thể đã tuyệt chủng.Theo Đặng Ngọc Thanh, Hồ Thanh Hải (2012) và từ những kết quả nghiên cứu của nhómtác giả đã xác định nhóm tôm, cua nước ngọt Việt Nam có 74 loài; phân bố ở địa hình sinh cảnhđồi núi có 48 loài. Phân bố ở khu vực Tây Nguyên có 17 loài, trong đó có 8 loài mới được các360HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 5tác giả Việt Nam mô tả từ năm 1975-2006. Cụ thể như sau: Nhóm Tôm càng có 4 loài làMacrobrachium dalatense Xuan Nguyen Van, 2003; Macrobrachium secamense Dang, 1998;Macrobrachium suongae Xuan Nguyen Van, 2003; Macrobrachium thuylami Xuan NguyenVan, 2006; nhóm Tôm riu có 2 loài là Caridian flavilineata Dang, 1975; Caridina subniloticaDang, 1975 và nhóm Cua suối có 2 loài là Somanniathelphusa kyphuensis Dang, 1995;Donopotamon haii Dang et Ho, 2005. Trong nhóm Tôm càng ở Tây Nguyên có các loài cho tớinay mới chỉ thấy có ở Việt Nam, tập trung ở các thủy vực vùng núi như ở VQG Chư Mom Ray,VQG Kon Ka Kinh, VQG York Đôn, VQG Chư Yang Sin gồm Macrobrachium vietnamense,M. mieni, M. dalatense, M. suongae, M. thuylami. Những loài này đang được đánh giá tìnhtrạng nguy cơ tuyệt chủng ở các mức độ khác nhau.Về nhóm Trai nước ngọt Việt Nam đã xác định được 166 loài; phân bố ở khu vực TâyNguyên có 43 loài chiếm 1/4 tổng số và có một số loài được xem xét đánh giá.2. Cá nước ngọtQua điều tra nghiên cứu của tác giả, kết hợp hồi cứu các kết quả nghiên cứu từ trước đếnnay cho thấy, khu hệ cá ở khu vực Tây Nguyên đã ghi nhận có 179 loài thuộc 11 bộ, 32 họ, 93giống. Cấu trúc thành phần loài cá của khu vực Tây Nguyên được thể hiện trong bảng 1.ng 1Cấu trúc thành phần loài cá khu vực Tây NguyênBộSố họTỷ lệ %Số giốngTỷ lệ %Số loàiTỷ lệ %Osteoglossiformes-Bộ cá Thát lát13,1311,0810,56Clupeiformes-Bộ cá Trích39,3844,3042,23Anguilliformes-Bộ cá Chình13,1311,0810,56Synbranchiformes-Bộ Lươn26,2533,2342,23Cypriniformes-Bộ cá Chép412,504649,469854,75Siluriformes-Bộ cá Nheo618,751920,434223,46Beloniformes-Bộ cá Kìm39,3844,3052,79Gasterosteiformes-Bộ cá Gai13,1311,0810,56Syngnathiformes-Bộ cá Ngựa13,1311,0810,56Perciformes-Bộ cá vược928,131212,902111,73Tetrodontiformes-Bộ cá Nóc13,1311,0810,563210093100179100Tổng ốDẫn liệu từ bảng 1 cho thấy thành phần loài cá khu vực Tây Nguyên như sau: Về bậc họ, đadạng nhất là bộ cá Vược Perciformes với 9 họ chiếm 28,13%, tiếp đến là bộ cá Nheo với 6 họchiếm 18,75%, bộ cá Chép với 4 họ chiếm 12,5%, các bộ còn lại chỉ có từ 1 đến 2 họ; về bậcgiống, đa dạng nhất là bộ cá Chép với 46 giống chiếm 49, 46%, tiếp đến là bộ cá Nheo với 19giống chiếm 20,43%, bộ cá Vược với 12 giống chiếm 12,9%, các bộ còn lại chỉ có từ 1 đến 4giống; về bậc loài, đa dạng nhất là bộ cá Chép với 98 loài chiếm 54,75%, tiếp theo là bộ cáNheo với 42 loài chiếm 23,46%, bộ cá Vược với 21 loài chiếm 11,73%, các bộ còn lại chỉ có từ1 đến 4 loài.361HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 5Khu hệ cá ở Tây Nguyên đã xác định có 5 loài nằm trong Sách Đỏ Việt Nam (2007) gồm:Mức nguy cấp (EN) có 2 loài là cá Hô Catlocarpio siamensis và cá Rồng Scleropages formosus;mức sắp nguy cấp (VU) có 2 loài là cá Trôi ta Cirrhinus molito ...