Đổi mới tư duy về phát triển bền vững: Nhìn từ hai cách tiếp cận phát triển bền vững

Bài viết sẽ góp phần làm rõ hơn về khái niệm phát triển bền vững thông qua việc phân tích hai cách tiếp cận khác nhau về phát triển bền vững và cho rằng tư duy về vấn đề này cần được đổi mới, để mở đường cho các giải pháp cụ thể nhằm thực hiện thành công mục tiêu được đặt ra.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đổi mới tư duy về phát triển bền vững: Nhìn từ hai cách tiếp cận phát triển bền vững ĐỔI MỚI TƢ DUY VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG: NHÌN TỪ HAI CÁCH TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG PGS.TS. Nguyễn Hồng Sơn Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội Phát triển bền vững là xu thế chung của thế giới và khái niệm về phát triển bền vững được thừa nhận rộng rãi là khái niệm được đưa ra năm 1987 tại Hội đồng thế giới về môi trường và phát triển của Liên Hiệp Quốc, trong “Báo cáo tương lai chung của chúng ta”. Theo đó, phát triển bền vững là “sự phát triển đáp ứng nhu cầu hiện tại, nhưng không gây trở ngại cho khả năng của các thế hệ tương lai đáp ứng nhu cầu của họ”. Nội hàm của phát triển bền vững cũng được khẳng định bao gồm 3 trụ cột: Kinh tế, xã hội và môi trường1. Ở Việt Nam vấn đề phát triển bền vững luôn được Đảng và Nhà nước hết sức chú trọng. Điều này được thể hiện trong văn kiện các Đại hội của Đảng, đặc biệt là từ đại hội VIII đến nay. Quan điểm của Đảng về phát triển bền vững đã và đang được thể chế hoá và cụ thể hóa thông qua việc ban hành các luật, chiến lược, quy hoạch và chính sách phát triển2. Việt Nam đặt ra mục tiêu không chỉ phát triển bền vững mà còn phát triển nhanh: “Đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; phát triển kinh tế nhanh, bền vững, phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại”3 và “Phát triển bền vững là cơ sở để phát triển nhanh, phát triển nhanh để tạo nguồn lực cho phát triển bền vững. Phát triển nhanh và bền vững phải luôn gắn chặt với nhau trong quy hoạch, kế hoạch và chính sách phát triển kinh tế-xã hội”4. Trong bối cảnh đó, có khá nhiều ý kiến thảo luận được đưa ra và đồng tình với quan điểm cho rằng Việt Nam cần phát triển nhanh để có thể có nguồn lực nhằm giải quyết các vấn đề môi trường và xã hội cũng như tránh bị rơi vào “bẫy thu nhập trung bình thấp”. Thêm vào đó, có nhiều tranh luận xoay xung quanh vấn đề mức 1 Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. United Nations, 1987. file:///D:/Data/My%20Documents/Downloads/our_common_futurebrundtlandreport1987%20(4).pdf. 2 Ngày 12/4/2012, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 432/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011-2020. http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=2&mode=detail&docu ment_id=157753. 3 Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII Đảng Cộng sản Việt Nam. http://www.dangcongsan.vn/tu-lieu-van-kien/tu-lieu-ve-dang/sach-ve-cong-tac-dang/books- 4331201610454246/index-03312016104606468.html. 4 Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 2011-2020. http://caicachhanhchinh.gov.vn/Plus.aspx/vi/News/71/0/101/0/4357/Van_kien_Dai_hoi_dai_bieu_toan_q uoc_lan_thu_XII. 29 độ tăng trưởng cần đạt được để có thể giải quyết các vấn đề môi trường và xã hội nảy sinh cũng như vấn đề làm thế nào để có thể vừa phát triển nhanh vừa đảm bảo được sự bền vững1. Bài viết sẽ góp phần làm rõ hơn về khái niệm phát triển bền vững thông qua việc phân tích hai cách tiếp cận khác nhau về phát triển bền vững và cho rằng tư duy về vấn đề này cần được đổi mới, để mở đường cho các giải pháp cụ thể nhằm thực hiện thành công mục tiêu được đặt ra. Hai cách tiếp cận về phát triển bền vững2 Như chúng ta đều biết, của cải trong xã hội được tạo ra từ quá trình sử dụng kết hợp 3 loại vốn: vốn tự nhiên; vốn con người và xã hội; vốn tài chính và vật chất. Sự kết hợp này tạo ra các hàng hoá và dịch vụ phục vụ cho nhu cầu của con người (có thể phân loại các loại các loại vốn được nêu chi tiết và cụ thể hơn, tuy nhiên bài viết chọn cách phân loại này để đơn giản và dễ hiểu). Phát triển bền vững đạt được khi tổng các loại vốn kể trên được duy trì hoặc tăng thêm nhằm đảm bảo rằng tiêu dùng của thế hệ hiện tại không ảnh hưởng đến tiêu dùng của thế hệ tương lai. Nếu gọi vốn con người và xã hội là (HC&SC); vốn tài chính và vật chất là FC và vốn tự nhiên là NC, chúng ta sẽ có công thức: (HC&SC) + FC + NC = không đổi hoặc tăng. Trên cơ sở đó, có 02 cách tiếp cận khác nhau về phát triển bền vững: phát triển bền vững yếu/thấp (Weak Sustainability) và phát triển bền vững mạnh/cao (Strong Sustainability). Theo cách tiếp cận bền vững yếu/thấp, phát triển bền vững đạt được khi tổng các loại vốn được duy trì không đổi trong điều kiện các loại vốn cấu thành có thể thay thế được cho nhau. Chẳng hạn như vốn tự nhiên có thể được thay thế bởi vốn con người và vốn xã hội trong giới hạn mức độ hoạt động kinh tế và nguồn lực sẵn có. Ví dụ điển hình về cách tiếp cận này là việc khai thác và sử dụng tài nguyên dầu khí của Nauy thông qua Quỹ Hưu trí Quốc gia Nauy, theo đó nguồn thu có được từ khai thác và xuất khẩu dầu khí được giữ lại ở nước ngoài và được đầu tư thông qua Quỹ Hưu trí Quốc gia Nauy với những quy định hết sức khoa học và chặt chẽ. Việc chi tiêu từ Quỹ chỉ được thực hiện từ số lợi nhuận thu được qua đầu tư và chủ yếu dành cho phát triển nguồn lực con người3. Trong trường hợp này, nguồn vốn tự nhiên đã được thay thế bằng nguồn vốn tài chính và phục vụ phát triển nguồn vốn 1 Tài liệu Diễn đàn tài chính Việt Nam 2018: Tái cấu trúc nền tài chính quốc gia hướng đến phát triển nhanh, toàn diện và bền vững. Bộ Tài chính. Hà Nội, ngày 20 tháng 9 năm 2018. 2 Strong sustainability for New Zealand: Principles and Scenarios. Nakedize Limited publication. First edition, August 2009. http://earthcharter.org/invent/images/uploads/Strong%20sustainability%20for%20NZ%20(2).pdf. 3 Báo cáo khảo sát thực tế Nauy và Đan Mạch do nhóm nghiên cứu đề tài cấp Nhà nước KX01/04: “Phân bổ nguồn lực trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: thực trạng, vấn đề và giải pháp” do PGS.TS. Nguyễn Hồng Sơn ...