Văn hóa Trung Hoa phản ánh qua thành ngữ có chứa chữ '火' (HUO) trong tiếng Hán (so sánh với văn hóa Việt Nam thông qua thành ngữ chứa chữ 'Hỏa', 'Lửa' trong tiếng Việt)

Trong khuôn khổ bài viết này, dưới góc nhìn ngôn ngữ học văn hóa (Cultural linguistics), chúng tôi tiến hành bàn luận về văn hóa Trung Hoa được phản ánh qua thành ngữ có chứa chữ “火” (HUO) trong tiếng Hán và so sánh với văn hóa Việt Nam thông qua thành ngữ có chứa chữ “Hỏa”, “Lửa” trong tiếng Việt.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa Trung Hoa phản ánh qua thành ngữ có chứa chữ “火” (HUO) trong tiếng Hán (so sánh với văn hóa Việt Nam thông qua thành ngữ chứa chữ “Hỏa”, “Lửa” trong tiếng Việt) Tạp chí Khoa học Ngoại ngữ Số 67 (tháng 9/2021) VĂN HÓA TRUNG HOA PHẢN ÁNH QUA THÀNH NGỮ CÓ CHỨA CHỮ “火 火” (HUO) TRONG TIẾNG HÁN (SO SÁNH VỚI VĂN HÓA VIỆT NAM THÔNG QUA THÀNH NGỮ CHỨA CHỮ “HỎA”, “LỬA” TRONG TIẾNG VIỆT) Ngô Hoài Điệp*, Đỗ Hồng Thanh** Thành ngữ là cụm từ hay đoản ngữ cố định được đúc kết, lưu truyền từ đời này sang đời khác. Trong tiếng Hán và tiếng Việt, thành ngữ là bộ phận cấu thành quan trọng, có vai trò chuyển tải nội hàm văn hóa của hai dân tộc. Trong khuôn khổ bài viết này, dưới góc nhìn ngôn ngữ học văn hóa (Cultural linguistics), chúng tôi tiến hành bàn luận về văn hóa Trung Hoa được phản ánh qua thành ngữ có chứa chữ “ 火” (HUO) trong tiếng Hán và so sánh với văn hóa Việt Nam thông qua thành ngữ có chứa chữ “Hỏa”, “Lửa” trong tiếng Việt. Kết quả nghiên cứu cho thấy, “lửa” có mối liên hệ mật thiết với phương thức sản xuất nông nghiệp nguyên thủy, chiến thuật quân sự trong chiến tranh thời cổ đại của Trung Quốc, phản ánh trạng thái cảm xúc, phương thức ứng xử, quan niệm sống, triết học, tôn giáo của cả hai dân tộc. Từ khóa: Thành ngữ, Huo, Hỏa, Lửa, Văn hóa. Idioms are fixed expressions or short phrases that are summed up and handed down from generation to generation. In Chinese and Vietnamese language, idioms are an important component that plays a key role in conveying the cultural connotations of both countries. Within the scope of this article, from the perspective of cultural linguistics, we discuss Chinese culture reflected in idioms containing the Chinese character ' 火' (Huo) and compare it with Vietnamese culture in idioms containing the words 'Fire' in Vietnamese. Research findings show that fire had a close relationship with Chinese methods of primary cultivation and military strategies in ancient wars, reflecting people's moods, behavioral manners, conceptions of life, philosophy and religions of both countries. Keywords: idioms, Huo, Fire, Culture. 1. Đặt vấn đề * Trong văn hóa Trung Hoa, lửa có ý nghĩa không thể thay thế. Từ thời cổ đại, Thành ngữ là những cụm từ cố định, là lửa đã xuất hiện với vai trò là một trong đơn vị có sẵn trong kho từ vựng. Trong năm yếu tố cấu thành của thuyết Ngũ tiếng Hán và tiếng Việt, thành ngữ là bộ hành: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Đây cũng phận cấu thành quan trọng, có vai trò chuyển là năm yếu tố chính trong Đạo giáo - một tải nội hàm văn hóa của cả hai dân tộc. trong Tam giáo chi phối đời sống tư tưởng văn hóa của người Trung Quốc một cách mạnh mẽ nhất. Trong Phật giáo, cùng với *Học viên cao học, ** TS., Khoa Đào tạo Sau đại học, Trường Đại học Hà Nội đất, nước, gió, lửa cũng là yếu tố chính cấu thành không thể thiếu. Lửa còn có vai Email: ngohoaidiep.81@gmail.com 96 Ngô Hoài Điệp, Đỗ Hồng Thanh VĂN HÓA-VĂN HỌC trò quan trọng trong văn hóa dân gian “Hỏa”, “Lửa” trong tiếng Việt để thấy sự Trung Quốc, phong tục thờ thần lửa có từ tương đồng khác biệt trong văn hóa của thời xa xưa, có ảnh hưởng đối với đời hai dân tộc. sống người Trung Quốc. Nội hàm văn hóa 2. Một số cơ sở lý luận này cũng được thể hiện khá rõ nét trong thành ngữ có chứa chữ “火” (HUO) trong 2.1. Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và tiếng Hán. Do yếu tố địa lý - lịch sử, Việt văn hóa Nam và Trung Quốc có sự giao lưu trên cả Ngôn ngữ và văn hóa là hai phạm trù phương diện ngôn ngữ và văn hóa. Trong có mối quan hệ mật thiết. Nhà ngôn ngữ văn hóa Việt Nam, lửa cũng có vai trò học nhân chủng người Mĩ E.D. Sapir quan trọng, là yếu tố không thể thiếu trong (1921, tr. 122) từng viết: “Đằng sau ngôn cuộc sống hàng ngày. Điều này phần nào ngữ của một dân tộc luôn tồn tại phông cũng được phản ánh thông qua thành ngữ văn hóa của dân tộc ấy, hơn thế ngôn ngữ chứa chữ “Hỏa”, “Lửa” trong tiếng Việt. không thể tồn tại độc lập với văn hóa”. Kết quả khảo sát cho thấy, ở Trung L.R.Palmer (1936, tr. 151) cho rằng: quốc và Việt Nam, nghiên cứu về thành “Lịch sử của ngôn ngữ và lịch sử của văn ngữ được sự quan tâm của rất nhiều nhà hoá luôn luôn đồng hành với nhau, chúng nghiên cứu, tuy nhiên nghiên cứu về thành cùng hiệp tác, cùng bổ trợ cho nhau”. ngữ chứa chữ “火” (HUO) lại rất ít, tiêu Trong “Tiến tới xác lập vốn từ vựng biểu có 高列过/ Cao Liệt Quá (2009), 陈 văn hóa Việt”, Nguyễn Văn Chiến (2004) 胤谷、姬广礼、贾德江/ Trần Dận Cốc, cũng cho rằng ngôn ngữ là một hiện tượng Cơ Quảng Lễ, Giả Đức Giang (2011). văn hóa. Trong đó, văn hóa có ngoại diên Hiện chúng tôi chưa tra cứu được nghiên lớn, còn ngôn ngữ có ngoại diên hẹp hơn, cứu nào liên quan đến thành ngữ chứa chữ nhưng nội hàm lại rộng hơn. Mối quan hệ “Hỏa”, “Lửa” trong tiếng Việt. giữa văn hóa và ngôn ngữ là mối quan hệ Trong khuôn khổ bài viết này, dưới góc bao nhau, giữa chúng có điểm khác nhau, nhìn ngôn ngữ học văn hóa, thông qua các giao nhau và giống nhau. phương pháp như tra cứu văn bản, phân Có thể thấy, ngôn ngữ không thể tách tích, miêu tả, so sánh, sử dụng nguồn ngữ rời văn hóa. Ngôn ngữ phản ánh văn hóa liệu chú yếu từ ...