Về xã hội dân sự, xã hội công dân trong mô hình nhà nước hiện đại

Bài viết góp phần luận giải và làm sáng tỏ về mặt lý luận khái niệm xã hội công dân và xã hội dân sự; củng như mối quan hệ giữa chúng và vai trò của chúng trong mô hình nhà nước hiện đại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về xã hội dân sự, xã hội công dân trong mô hình nhà nước hiện đạivÒ x· héi d©n sù, x· héi c«ng d©n trong m« h×nh nhµ n−íc hiÖn ®¹i Hoµng V¨n NghÜa(*)S ù ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc vµ thùc tiÔn vÒ m« h×nh ph¸t triÓn x· héinãi chung vµ nhµ n−íc hiÖn ®¹i nãi c«ng d©n víi tÝnh c¸ch lµ nh÷ng nhµ t− s¶n. V× sao chÝnh ®iÒu Hegel nhÊn m¹nh nµy ®· bÞ Marx phª ph¸n, ®¶ kÝchriªng cho thÊy vÊn ®Ò x· héi d©n sù m¹nh mÏ? (*§ã chÝnh lµ v× quan niÖm(XHDS) vµ x· héi c«ng d©n (XHCD) lµ cña Hegel vÒ ph¸p quyÒn (rechte) b¾tnh÷ng bé phËn cÊu thµnh, trô cét tÊt nguån tõ hÖ thèng lý luËn cña «ng vÒyÕu vµ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. Tuy nhiªn, tinh thÇn thÕ giíi tèi th−îng ®−îc hãaquan niÖm vÒ XHDS vµ XHCD, c¶ vÒ th©n thµnh nhµ n−íc (Phæ) víi ph¸pmÆt lý luËn vµ thùc tiÔn, gi÷a c¸c nÒn luËt ghi nhËn vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cñav¨n hãa, gi÷a ph−¬ng §«ng vµ ph−¬ng ng−êi c«ng d©n, tr¹ng th¸i c«ng d©n cñaT©y, gi÷a c¸c quèc gia ph¸t triÓn vµ x· héi. §Þa vÞ ph¸p lý vµ tr¹ng th¸i c«ng®ang ph¸t triÓn còng cã sù kh¸c nhau. d©n Êy lµ lý t−ëng, trong quan niÖm cñaBµi viÕt nµy gãp phÇn luËn gi¶i vµ lµm Hegel, vÒ sù hãa th©n cña tinh thÇn thÕs¸ng tá vÒ mÆt lý luËn kh¸i niÖm XHCD giíi vµo x· héi; nã ®øng ®èi lËp víi ®Þavµ XHDS, còng nh− mèi quan hÖ gi÷a vÞ vµ tr¹ng th¸i phi c«ng d©n cña x· héichóng vµ vai trß cña chóng trong m« lóc Êy, tøc x· héi thÇn d©n vµ thÇnh×nh nhµ n−íc hiÖn ®¹i. C¬ së lËp luËn quyÒn - c¸i mµ Hegel còng muèn lËt ®æ®−îc dùa trªn nh÷ng quan ®iÓm cña chñ vµ thay thÕ (Hegel,nghÜa Marx vµ sù ph¸t triÓn cña lý luËn https://www.marxists.org/reference/archvÒ nhµ n−íc hiÖn ®¹i trong nh÷ng thËp ive/hegel/works/pr/prcivils.htm). Tuyniªn cuèi thÕ kû XX vµ ®Çu thÕ kû XXI. nhiªn, Marx cßn v−ît xa Hegel khi «ng1. X· héi c«ng d©n b¾t ®Çu tÊn c«ng quan niÖm vÒ c¸i c«ng d©n (bürgerliche) cña Hegel, còng nh− XHCD (citizen’s society) lµ mét toµn bé quan niÖm vÒ ph¸p quyÒn cñathuËt ng÷ ®−îc nhµ triÕt häc §øc Hegel giai cÊp t− s¶n. ChÝnh v× mong muèn®−a ra vµo thÕ kû XIX, sau ®ã ®−îc xãa bá c¸i tr¹ng th¸i vµ ®Þa vÞ ph¸p lýMarx phª ph¸n vµ ph¸t triÓn. Kh¸i hiÖn tån (tr¹ng th¸i c«ng d©n) vèn cétniÖm nµy theo tiÕng §øc ®−îc Hegel södông lµ “bürgerliche Gesellschaft’’ (hay (*) TS., Phã ViÖn tr−ëng ViÖn Nghiªn cøu QuyÒn“bourgeois society” theo tiÕng Anh), ý con ng−êi, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝnghÜa khëi thñy lµ x· héi cña ng−êi Minh.VÒ x· héi d©n sù, x· héi c«ng d©n… 21chÆt, trãi buéc vµ n« dÞch sù tù do cña nÒn d©n chñ ®Ých thùc. §iÒu ®ã hoµncon ng−êi (®Æc biÖt lµ cña giai cÊp c«ng toµn phï hîp víi lý luËn m¸c-xÝt: nhµnh©n, ng−êi lao ®éng) còng nh− cña con n−íc vµ c¸c thiÕt chÕ chÝnh trÞ dÇn dÇnng−êi nãi chung (trong ®ã bao hµm c¶ sÏ bÞ tiªu vong vµ thay vµo ®ã lµ XHCDnhµ t− s¶n), Marx ®· phª ph¸n c¸i quan vµ c¸c thiÕt chÕ c«ng d©n phi chÝnh trÞniÖm vÒ “XHCD” cña Hegel vµ “ph¸p vµ phi nhµ n−ícquyÒn” cña x· héi t− s¶n (https://www.marxists.org/archive/marx(https://www.marxists.org/archive/marx /works/1843/critique-hpr/). XHCD còng/works/1843/critique-hpr/). Tuy nhiªn, chÝnh lµ mét x· héi ®−îc tæ chøc vµ vËnc¸i c«ng d©n (citizeny) ®−îc ®Ò cËp trong hµnh trªn nÒn t¶ng cña viÖc coi c«ngquan niÖm hiÖn ®¹i vÒ XHCD ë ®©y d©n lµ nh÷ng chñ thÓ ®Ých thùc cñachÝnh lµ ®Þa vÞ c«ng d©n, tr¹ng th¸i c«ng quyÒn lùc nhµ n−íc vµ viÖc trao c¸cd©n cña mét x· héi dùa trªn viÖc thõa quyÒn réng r·i cho c«ng d©n trong tænhËn nguyªn t¾c ph¸p quyÒn vµ nÒn chøc thùc thi vµ gi¸m s¸t quyÒn lùc Êy.kinh tÕ thÞ tr−êng. Thùc chÊt ®ã lµ viÖc chuyÓn giao dÇn Víi ý nghÜa ®ã, “XHCD” tr−íc hÕt lµ tõng b−íc c¸c quyÒn lùc c«ng tõ bé m¸ysù më réng cña kh¸i niÖm gèc ®· tõng nhµ n−íc sang c¸c thiÕt chÕ phi chÝnh®−îc Hegel sö dông, nh−ng víi néi hµm trÞ (mµ trong thuËt ng÷ hiÖn ®¹i gäi lµréng h¬n rÊt nhiÒu; bëi nã kh«ng chØ c¸c tæ chøc XHDS). §ã còng chÝnh lµdõng l¹i ë nh÷ng c«ng d©n víi tÝnh c¸ch môc tiªu cña viÖc x©y dùng thiÕt chÕlµ nhµ t− s¶n mµ cßn víi tÝnh c¸ch lµ chÝnh trÞ lÊy nh©n d©n lµm gèc, coi nh©ncña tÊt c¶ mäi c¸ nh©n ®−îc b×nh ®¼ng d©n lµ chñ thÓ thùc chÊt cña quyÒn lùcvÒ tr¹ng th¸i c«ng d©n vµ thô h−ëng nhµ n−íc. V× vËy, XHCD ...