Tóm tắt luận án Tiến sĩ Địa lý: Phân tích cấu trúc và chức năng cảnh quan phục vụ định hướng sử dụng hợp lý lãnh thổ lưu vực sông Mã (thuộc tỉnh Thanh Hóa)

Mục tiêu của đề tài là làm rõ được đặc điểm cấu trúc, chức năng và sự phân hóa cảnh quan, từ đó xác định tính quy luật phân hóa lãnh thổ lưu vực sông Mã tỉnh Thanh Hóa, xác lập cơ sở khoa học sử dụng hợp lý các đơn vị cảnh quan cho mục đích phát triển nông, lâm nghiệp, góp phần định hướng sử dụng hợp lý lãnh thổ lưu vực sông Mã tỉnh Thanh Hóa.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tóm tắt luận án Tiến sĩ Địa lý: Phân tích cấu trúc và chức năng cảnh quan phục vụ định hướng sử dụng hợp lý lãnh thổ lưu vực sông Mã (thuộc tỉnh Thanh Hóa) iBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ----------------------------- VŨ VĂN DUẨN PHÂN TÍCH CẤU TRÚC VÀ CHỨC NĂNG CẢNH QUAN PHỤC VỤ ĐỊNH HƢỚNG SỬ DỤNG HỢP LÝ LÃNH THỔ LƢU VỰC SÔNG MÃ (THUỘC TỈNH THANH HÓA) Chuyên ngành: Địa lý tự nhiên Mã số: 9.44.02.17 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ ĐỊA LÝ HÀ NỘI - NĂM 2020 iiCông trình được hoàn thành tại: Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hànlâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.Người hướng dẫn khoa học 1: TS. Phạm Thế VĩnhNgười hướng dẫn khoa học 2: PGS.TSKH. Nguyễn Văn CưPhản biện 1: …………………………………………………..Phản biện 2: …………………………………………………..Phản biện 3: …………………………………………………..Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ cấp Học viện,họp tại Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học và Côngnghệ Việt Nam vào hồi … giờ ….’, ngày … tháng … năm 20…Có thể tìm hiểu luận án tại:- Thư viện Học viện Khoa học và Công nghệ- Thư viện Quốc gia Việt Nam 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận án Sử dụng hợp lý lãnh thổ là sử dụng một cách có hiệu quả các nguồn lực tựnhiên, tài nguyên và kinh tế - xã hội, phù hợp với tiềm năng vốn có của lãnh thổ,đảm bảo sự phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường một cách bền vững. Đãcó nhiều quan điểm và phương pháp tiếp cận để giải quyết vấn đề trên, trong đó cóquan điểm và cách tiếp cận của khoa học Địa lý. Dưới góc độ địa lý tự nhiên tổnghợp, để xác lập được cơ sở khoa học giải quyết vấn đề trên trước hết phải nắm bắtđược quy luật của sự phân hóa lãnh thổ bằng sự nghiên cứu, phân tích cấu trúc vàchức năng cảnh quan của các đơn vị cảnh quan trên lãnh thổ. Nghiên cứu cấu trúccảnh quan bao gồm cấu trúc đứng, cấu trúc ngang và cấu trúc động lực. Bằng cáchphân tích cấu trúc cho phép xác định được tiềm năng tự nhiên và kinh tế - xã hộiqua đó xác định được chức năng của các đơn vị cảnh quan phục vụ cho việc đềxuất giải pháp sử dụng hợp lý lãnh thổ. Trong hoạt động thực tiễn đã có nhiều công trình nghiên cứu, phân tích cấu trúcvà chức năng cảnh quan trên quy mô lãnh thổ khác nhau. Song các công trìnhnghiên cứu theo hướng này áp dụng trên lưu vực sông còn tương đối ít về số lượng.Do đó còn nhiều vấn đề về lý luận và phương pháp cần được giải quyết để rút ra từcác công trình nghiên cứu. Chẳng hạn như hệ thống phân loại, phân vùng cảnhquan theo lưu vực có khác biệt gì so với hệ thống phân loại và phân vùng cảnhquan theo đơn vị hành chính, quan điểm sử dụng hợp lý lãnh thổ theo lưu vực sôngcó gì khác biệt, từ đó rút ra và bổ sung vào lý luận cũng như phương pháp nghiêncứu cảnh quan theo lý thuyết “Địa hệ” khép kín. Lưu vực sông Mã tỉnh Thanh Hóa là lưu vực xuyên quốc gia, với khoảng 2/3thuộc Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào. Phần lưu vực sông mã tỉnh Thanh Hóađược giới hạn từ 19o18’B đến 20o40’B và 104o22’Đ đến 106o04’Đ, có diện tích1.061.000 ha, chiếm khoảng 1/3 diện tích tự nhiên toàn lưu vực và trên 95% diệntích tự nhiên tỉnh Thanh Hóa, tiếp giáp với Vịnh Bắc Bộ có chiều dài khoảng 102km. Ở vị trí địa lý như vậy, lãnh thổ lưu vực sông Mã tỉnh Thanh Hóa có đặc điểmkhí hậu mang tính chuyển tiếp giữa khí hậu miền Bắc và miền Trung Việt Nam, lànơi giao lưu hội tụ các luồng di cư của thực động vật với thực động vật bản địa.Với những điều kiện tự nhiên đặc thù làm cho lãnh thổ nghiên cứu có tiềm năng tựnhiên và tài nguyên phong phú, thuận lợi cho sự phát triển đa dạng các loại hìnhkinh tế nhất là trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp. Mặc dù có tiềm năng lớn, nhưng thực tế sản xuất còn chưa tương xứng với tiềmnăng hoạt động sản xuất nông - lâm nghiệp vẫn tồn tại nhiều vấn đề bất cập. Bêncạnh đó đã nảy sinh các vấn đề bất cập như: lũ lụt, hạn hán, trượt sạt, lở đất, một sốtài nguyên có biểu hiện suy thoái,... Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, 2nhưng nguyên nhân chính là trải qua thời gian dài do thiếu những dẫn liệu, luận cứkhoa học nên các vấn đề quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên cho phát triển kinhtế nói chung, cho nông nghiệp, lâm nghiệp nói riêng vẫn còn khá nhiều hạn chếchưa tương xứng với tiềm năng. Nhất là trong quy hoạch các ngành chỉ chú ý đếnlợi ích riêng của từng ngành mà chưa chú ý đến lợi ích tổng thể dẫn đến xung độttrong sử dụng, gây lãng phí tài nguyên. Chưa phát huy hết lợi thế so sánh của lãnhthổ nghiên cứu. Do đó, trên quan điểm phân tích cấu trúc và chức năng cảnh quansẽ dung hòa các mâu thuẫn nội tại của lãnh thổ, đồng thời có được cái nhìn tổngthể về tiềm năng các điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, từ đó tìm rađược tính quy luật tự nhiên và phát huy được những thế mạnh, tiềm năng của lưuvực sông Mã. Xuất phát từ những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn, nghiên cứu sinh (NCS)lựa chọn đề tài “Phân tích cấu trúc và chức năng cảnh quan phục vụ địnhhướng sử dụng hợp lý lãnh thổ lưu vực sông Mã (thuộc tỉnh Thanh Hóa)” làmluận án với hy vọng đóng góp một phần nhỏ bé về cơ sở khoa học cho việc sử dụnghợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường lãnh thổ nghiên cứu. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ và nội dung nghiên cứu 2.1. Mục tiêu - Làm rõ được đặc điểm cấu trúc, chức năng và sự phân hóa cảnh quan, từ đóxác định tính quy luật phân hóa lãnh thổ lưu vực sông Mã tỉnh Thanh Hóa. - Xác lập cơ sở khoa học sử dụng hợp lý các đơn vị cảnh quan cho mục đíchphát triển nông, lâm nghiệp, góp phần định hướng sử dụng hợp lý lãnh thổ lưu vựcsông Mã tỉnh Thanh Hóa. 2.2. Nhiệm vụ - Tổng quan ...